Zijn Israëliërs bezetters? Palestijnen terroristen? Wie van hen is het slachtoffer? Wie is de dader?

Weinig internationale kwesties zijn zo gepolariseerd als het Arabisch-Israëlisch conflict. Van de houwdegens die in Israël ‘de laatste verdedigingslinie’ van het vrije Westen zien, Arabische dictators die alles wat fout gaat in eigen land wijten aan een Israëlisch complot, tot de Amerikaanse evangelische christenen die om eigen sinistere redenen hopen dat de Joden zich weer in Israël zullen vestigen: een lokale strijd tussen twee volkeren om een stukje grond is dit, als het dat ooit al geweest was, allang niet meer.

Omdat het conflict zo vaak wordt ingezet om verschillende agenda’s te promoten, zou je bijna vergeten dat Israëliërs en Palestijnen ook maar gewoon mensen zijn. Dat het individuen met eigen opvattingen zijn. Mensen die onderling van mening verschillen.

Corey Gil-Shuster, geboren in Canada en als tiener naar Israël verhuisd, maakt dat als geen ander duidelijk met zijn prachtige Ask an Israeli/Ask a Palestinian Project. Van over de hele wereld mogen mensen vragen bij hem indienen, waarna hij er met zijn camera op uit gaat om die aan voorbijgangers te stellen. De antwoorden zet hij ongeknipt op YouTube – al behoudt hij zich het recht voor op het maken van ‘sarcastische opmerkingen’. Hij spreekt onbekenden aan in winkelcentra en op straat in Israël, maar ook op de Westelijke Jordaanoever. Dat laatste leidt weliswaar bij zijn familie tot zorgen, zo vertelt hij in een interview aan Moral Courage, maar als hij zich tot Israël zou beperken, zou hij volgens eigen zeggen maar ‘het halve verhaal’ krijgen.

Gil-Shuster vertelt dat dit project is ontstaan na een online discussie met een pro-Palestijnse vrouw. Zij was van mening dat elke joodse Israëliër racistisch is. ‘Ik zei: dat denk ik niet, dat is niet de indruk die ik krijg als ik hier met mensen spreek. Ze vroeg: “Wat ga je doen, ga je het ze allemaal vragen?” Toen viel het kwartje. Opeens besefte ik: ik heb een videocamera, ik kan dat doen.’

Diversiteit aan meningen

Inmiddels is Gil-Shuster zes jaar en zo’n 760 video’s verder. Hij schuwt controversiële onderwerpen niet. Hij vraagt Israëliërs bijvoorbeeld wat ze vinden van de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Het filmpje van nog geen acht minuten laat een diversiteit aan meningen zien. Zo zijn er uitgesproken voorstanders van de nederzettingen: ‘Een heel erg goed idee’, zegt Shlomi, die het gebied beschouwt als eigendom van de Joden. Ook Dorron kan zich er wel in vinden, net als de nationalistisch ingestelde Tomer uit Rishon Lezion: ‘Ik ben een Israëlische Jood. Dit is ons land. Je kunt ons land niet scheiden.’

Maar Tomers plaatsgenoot Yasmeen is minder uitgesproken. Ze vindt de nederzettingen een ‘slecht idee’, maar denkt ook dat ze maar tijdelijk zijn: ‘Totdat de overheid beslist wat we met het gebied doen. Of er een Israëlisch gebied van maken, of het gewoon verlaten. Maar nu zit het ertussenin.’ Esther uit Tel Aviv is voor een compromis: ‘We moeten delen’, want er is ‘geen andere keuze’. Maar ze vindt ook dat de Israëliërs zichzelf moeten kunnen beschermen en dat de rest van de wereld dit niet begrijpt: ‘Ze denken dat we álles willen hebben […] We willen niet álles. We hebben niet álles nodig. Maar we moeten ons veilig kunnen voelen.’ De nederzettingen ziet ze daarom wel zitten, omdat ze denkt dat die bijdragen aan de bescherming van Israël.

Dat is iets anders dan stadsgenoot Didi vertelt. Zij vindt de nederzettingen een ‘heel erg slecht’ idee en verwacht dat ‘iedereen’ in Tel Aviv en soortgelijke plaatsen er zo over denkt. ‘Ik denk dat de meeste mensen heel erg moe zijn. We hebben onze eigen, interne oorlog met de religieuze mensen, de gekke mensen en de extremisten. Dat zijn zíj. En dit zijn wij.’

Plaatsgenoot Omer vindt de nederzettingen in ieder geval net als Didi een ‘heel slecht’ idee: ‘Het conflict met de Arabische wereld wordt er erger en gevaarlijker door.’ Brom uit dezelfde stad is er net zo duidelijk tegen: ‘Ik haat ze […] Ik houd niet van fanatici. En ik vind dit fanatisch.’ En ook buiten Tel Aviv zijn er tegenstanders, zoals Rachel uit Karmei Yosef: ‘Want ik wil vrede. En ik wil nog tijdens mijn leven vrede.’

En dan zijn er nog de Israëliërs die zeggen dat het ze niets interesseert. Slava is medicus in het Israëlische leger en houdt van z’n baan, maar is niet geïnteresseerd in dit onderwerp: ‘Ik doe aan kunst, niet aan politiek.’ Alex en Rustam interesseert het ook niet; zij vinden dat ze niets met de nederzettingen te maken hebben.

‘Samenwerken voor gelijke rechten’

Ook de moeilijke vragen aan de andere kant worden niet geschuwd. ‘Willen jullie de Joden in de zee gooien?’, vraagt Gil-Shuster bijvoorbeeld aan willekeurige Palestijnen. Daarop krijgt hij af en toe antwoorden te horen die hij ‘afschuwelijk’ vindt. Want Adel ontkent nog en zegt dat het in de zee gooien van Joden een verzonnen verhaal is, zodat Israëliërs zichzelf als slachtoffer neer kunnen zetten. Maar het antwoord erna, van een jongen die naamloos blijft, is ontnuchterend: ‘natuurlijk’ wil hij dat. Ook Fahel antwoordt bevestigend. En Dawood vindt in de zee gooien niet eens genoeg, terwijl Saad lacht en zegt: ‘Niet in de zee. Afslachten.’

Maar ook hier zijn ook andere geluiden te horen. Want Arin vertelt dat hij moslim is en dat zijn religie hem verbiedt om mensen in de zee te gooien. Wel moeten de Joden ‘terug naar hun eigen landen. Als ze uit Rusland komen, moeten ze terug naar Rusland. Als ze uit de Verenigde Staten komen, moeten ze terug naar de Verenigde Staten.’ Arabische Joden, zoals die uit Jemen of Marokko, mogen van hem wel blijven. ‘We accepteren de Joden hier. We weigeren hen niet. Maar ze moeten niet met geweren onze landen afpakken, of bezetten. Als ze hier willen komen om te werken, om iets te doen, om te investeren, dan is het geen probleem.’

Walid wil de Joden ook niet in de zee gooien, maar met hen samenwerken om te zorgen dat de Palestijnen gelijke rechten krijgen en net als de Joden hun heilige plaatsen kunnen bezoeken. En ook Yussef antwoordt met een duidelijk ‘nee’. Achmad heeft zelfs veel Joodse vrienden en maakt een duidelijk onderscheid tussen mensen en politiek: ‘De Joden zijn erg goede mensen. Maar de bezetting is niet goed.’ En ook Ghassan wil Joden niet in de zee gooien: ‘Nee. We hebben geen problemen met Joden.’ Ook Israëlische Joden niet? ‘Nee. Het is geen menselijke daad om mensen in de zee te gooien. Mensen hebben het recht om in vrede te leven, om vrij te leven.’

Op het verkeerde been

Het Ask an Israeli/Ask a Palestinian Project is een uitstekend medicijn tegen al te makkelijke oordelen over het Arabisch-Israëlische conflict. Hoewel er regelmatig Israëliërs en Palestijnen aan het woord komen die de heftigste vooroordelen bevestigen, worden die ideeën even zo vaak ontkracht, of word je als kijker op het verkeerde been gezet. Bijvoorbeeld als Rafi, een zelfverklaarde rechtse zionist, eerst uiteenzet dat de Koran een ‘bloederig boek’ is en vertelt dat ‘wij het leven als heilig zien en [de moslims] de dood als heilig’, maar daarna ook vertelt hoe verschrikkelijk de situatie is voor de mensen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. ‘Niemand kan beweren dat ik links ben. Maar de huidige situatie, de status quo, is chaotisch en verkeerd. Elke dag die voorbijgaat terwijl we vastzitten in deze toestand is verschrikkelijk. Er moet iets van een politieke horizon zijn, iets van een oplossing voor die mensen en de honderdduizenden jongeren die lijden en gefrustreerd zijn – en we zien wat er gebeurt door die frustratie […] Deze situatie is onmogelijk. Klaar. Het is een stapel dynamiet voor onze voordeur die we op een of andere manier teniet moeten doen, die we iets van hoop moeten bieden, wat nationale hoop.’

Gil-Shuster maakt als geen ander de meerstemmigheid onder Israëliërs en Palestijnen zichtbaar. Omdat er in de commentaren onder de video’s verder gediscussieerd wordt, is het in essentie de meest uitgebreide vorm van dialoog die er is in het conflict. Dat gaat er regelmatig hard aan toe, maar ook zijn er geregeld reacties van mensen die voor het eerst een vriendelijk gezicht zien van degene die ze altijd als de vijand hebben beschouwd.

Bondgenoot

Het maakt Corey Gil-Shuster, in tegenstelling tot alle ideologen die het conflict gebruiken voor hun eigen stokpaardjes, een van de weinige échte bondgenoten op weg naar vrede. Niet van de Israëliërs of van de Palestijnen, maar als bondgenoot van mensen, met al hun mooie en lelijke kanten. Want hij wil het héle verhaal vertellen, niet het halve – hoe veel tijd en energie het hem ook kost.

Door voorbij het groepsdenken te gaan en zoveel mogelijk individuele stemmen te laten horen, heeft hij in zes jaar tijd een veel complexer verhaal voor de wereld toegankelijk gemaakt dan de typeringen als ‘bezetter’ of ‘terrorist’ en ‘slachtoffer’ toelaten. En het is een verhaal dat vele, vele malen interessanter is.

Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.