Medewerkers van De Bijenkorf voeren actie met de Dwaze Zaterdagen. Ze vragen aandacht voor het feit dat hun lonen steeds minder waard worden, terwijl de kosten voor levensonderhoud steeds hoger worden en de artikelen in de winkel steeds duurder. Linda Vermeulen van FNV Handel ondersteunt de winkelmedewerkers bij de acties.
Waarom zijn de acties nu belangrijk, en wat willen de medewerkers bereiken?
‘De Bijenkorf is een mooie winkel, waar het goed mee gaat. Ze hebben hoge omzetten en maken winst. Maar achter de schermen zijn de lonen van winkelmedewerkers laag. Het maximale basissalaris – dus zonder de toeslagen – van een verkoopster is € 1750,- bruto voor fulltime werk. En bij andere winkelketens zijn de lonen meestal nog iets lager: het minimumloon bedraagt € 1600,- per maand, voor fulltime werk. Veel mensen die in winkels werken, krijgen dat bedrag.
‘De medewerkers zijn trots op hun winkel, maar ze hebben ook alle reden om op te komen voor een normaal loon. Zeker omdat veel winkels gewoon heel goede winsten maken. Wij vinden dat de menselijke maat weer terug moet komen in onze winkels. En we vinden dat medewerkers ook iets mogen zien van die winst die gemaakt wordt. Ik werk voor FNV Handel, wij ondersteunen hen in hun strijd voor verbeteringen. Ik vind het erg mooi dat een groep winkelmedewerkers van de Bijenkorf afgelopen jaar op verschillende manieren is opgekomen voor al hun collega’s.’
Als advocaat van de duivel kun je zeggen: de winkels hebben de crisis voor hun kiezen gekregen en ze hebben het moeilijk door online concurrentie. U zegt daarop dat er goede winsten worden gemaakt. Wat maakt dat werkgevers dan geen boter bij de vis geven?
‘In de media hoor je politici en economen zeggen dat het ‘een raadsel’ is dat de loonsverhogingen achterblijven. Maar we moeten eens moeten ophouden om dat zo vreemd te vinden. Er zijn namelijk heel duidelijke redenen waarom veel werkgevers dit niet doen. Allereerst is er de mentaliteit van de grote ketens om meer winst en meer omzet te maken en zo min mogelijk geld uit te geven aan de lonen.
‘De tweede reden waarom de lonen achterblijven, is omdat de lonen vanuit de politiek bewust laag gehouden worden. Dit kabinet Rutte houdt de lonen laag.’
Hoe werkt dat? Als leek denk ik: het bedrijf bepaalt de lonen.
‘In de politiek en de media gaat het wel eens over belastingontwijking in Nederland, bijvoorbeeld via brievenbusmaatschappijen. Maar belastingontwijking is óók mogelijk via de lonen, en daar hebben we het veel te weinig over. Er zijn allerlei constructies waarbij werkgevers via de lonen belasting en premies kunnen ontwijken.
‘Ik zal er ééntje als voorbeeld geven: de zogenaamde Primarkpremie, officieel het Lage-Inkomensvoordeel, een regeling van Wouter Koolmees en al onder het vorige kabinet in het leven geroepen. Het LIV werd gebracht onder het motto ‘we willen banen creëren, en daarom gaan we de werkgevers belastingvoordeel – ofwel subsidie – geven, áls zij mensen met een contract van ten minste 24 uur per week in dienst nemen op het minimumloon.’
‘Dus als McDonald’s, de Bijenkorf, de Primark of de H&M mensen het minimumloon betalen, krijgen ze per jaar 2000 euro terug van de belasting. Gaat gewoon automatisch, hoeven ze niets voor in te vullen. Je begrijpt het al …’
Het kabinet hoopt op meer mensen aan het werk, maar het effect is – meer mensen op het minimumloon?
‘Dat is wat er gebeurt. Het is een goedbedoelde regeling met twee perverse gevolgen. Eén – er gaat heel veel subsidiegeld naar steenrijke bedrijven. Ik heb uitgerekend dat bijvoorbeeld de Bijenkorf alleen al in 2018 acht ton belastingvoordeel heeft ontvangen. En hoe langer zij de lonen laag houden, hoe groter dat bedrag dus wordt.’
Mijn bloeddruk stijgt hier een beetje van.
‘Dat snap ik. En voor de winkelmedewerkers op of net boven het minimumloon is het door die regeling extra moeilijk om loonsverhoging te krijgen. Omdat hun loonsverhoging de werkgever, die gericht is op meer omzet en meer winst, twéé keer geld kost: de loonsverhoging zelf, én het verliezen van de subsidie.
‘En wat denk je van de mensen die nieuw in dienst gaan komen bij deze bedrijven? Grote kans dat zij op het minimumloon worden aangenomen, en niet meer ietsje daarboven zoals voorheen wel eens gebeurde. De Primarkpremie moet dus op de schop. Het geld dat hiermee gemoeid is, een half miljard euro, moet terechtkomen bij de mensen die het nodig hebben. Bij de mensen die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken bij het vinden van een baan, bijvoorbeeld mensen met een beperking.’
Maar waarom is het kabinet hier nog niet achter? Of is men dat wel en denkt men, laat maar doorgaan?
‘Het kabinet houdt de mensen enorm voor de gek. We móeten in Nederland wakker worden. Ontwaakt, ontwaakt, zoals de vakbonden honderd jaar geleden al zeiden. Laten we het hier met elkaar over hébben. Laten we plannen maken hoe we dit gaan veranderen. Want minister Koolmees weet dit al lang. We hebben er al herhaalde keren op gewezen, er zijn Kamervragen gesteld. Er is ook gevraagd hoeveel geld er eigenlijk gaat naar die grote bedrijven. Maar dat wil de minister niet beantwoorden, want dat is ‘bedrijfsvertrouwelijke informatie’ …’
Maar dit is toch heel raar? Dit is niet eens meer alleen een links vakbondsthema. Want je zou zeggen dat alle partijen, ook rechtse zoals de VVD, niet zouden moeten willen dat er miljoenen aan belastinggeld naar bedrijven toegaan?
‘Ik heb het nu alleen maar over de Primarkpremie, de LIV, maar er zijn nog meer van dit soort regelingen. En ja, ik denk dat dit een verbindend onderwerp is of zou moeten zijn. Voor zowel werknemers als ondernemers van kleinere winkels die hierdoor valse concurrentie ondervinden. Van welke partij je ook bent, wat je ook stemt, als mensen weten wat hier aan de hand is – dan zullen we elkaar sneller weten te vinden.
‘Daarom vind ik het ook schandalig dat bijvoorbeeld Nieuwsuur voornamelijk wijst naar Poolse uitzendkrachten. Want wat de grote bedrijven achter de schermen regelen op het ministerie, bijvoorbeeld met deze LIV, gaat om veel meer geld. Er gaan ook miljoenen naar de uitzendbranche. Dáár zit het echte schandaal. Plus natuurlijk in het feit dat veel van diezelfde bedrijven arbeidsmigranten in Nederland aan het werk zetten tegen omstandigheden en arbeidsvoorwaarden die eigenlijk on-Nederlands zijn.
Ewald Engelen wees al op de kapitaalmobiliteit en de manieren waarop grote bedrijven van enorme belastingvoordelen kunnen profiteren. Maar er zijn dus nog andere kanalen waarlangs de miljoenen gewoon de bedrijven inklotsen? Waarom?
‘Bij elke subsidie kun je wel weer uitleggen wat daarachter zit: het is goed bedoeld met helaas een perverse uitwerking. Maar laten we eerlijk zijn, de werkgevers hebben gewoon een enorme lobby in Den Haag. En het wordt tijd dat werknemers zich ook veel meer gaan verenigen en daardoor samen weer sterker worden.’
‘Ik denk dat we in Nederland onderschatten hoe machtig de lobby van de grote bedrijven is. Grote bedrijven hebben afdelingen vol juristen die uitzoeken hoe ze het het beste kunnen regelen.’
Wat kunnen en moeten we nu doen?
‘Ik hoop dat winkelmedewerkers het hier met elkaar over gaan hebben. Net zoals dat nu bij de Bijenkorf gebeurt. Het zou heel mooi zijn als we plannen gaan maken om dit samen te veranderen. Net als de mensen bij het openbaar vervoer of bij de politie – die zijn allemaal lid van de vakbond en komen op voor hun loonsverhoging. Het zou mooi zijn als dit in meer winkelketens gebeurt.
‘Tegen alle anderen zou ik willen zeggen: laten we waardering hebben voor de winkelmedewerkers die dit willen veranderen. Laten we als samenleving meer aandacht geven aan de mensen die in de distributiecentra werken en die het lef hebben om hiervoor op te komen. Zoals ik nu bij de Bijenkorf een groep winkelmedewerkers ondersteun, zo ondersteunen mijn collega’s medewerkers in de distributiecentra.
‘Laat ook de medewerkers op tv hun verhaal vertellen. Laten we hén in de spotlights zetten. We hebben nu al lang genoeg van economen en politici gehoord dat de lonen omhoog moeten. Laten we eens gaan luisteren naar de mensen die daarvoor ópkomen.
‘We kunnen dit niet louter aan politici overlaten. Al deze perverse regelingen kunnen we alleen maar veranderen als we daar actief voor opkomen. Via de vakbond, via politieke partijen. We móeten ons er samen mee bemoeien. Net zoals we de afschaffing van de dividendbelasting samen hebben tegengehouden.
‘Alle werknemers van de Bijenkorf in mijn ledengroep zijn trots op hun winkel. Ze houden van de Bijenkorf en ik ook. Maar de Bijenkorf moet ook een beetje van de medewerkers houden.’
[Updates 26-04-2019:]
De Lage Lonen Show
Op 9 mei 2019 organiseren FNV en IISG De Lage Lonen Show (Pakhuis De Zwijger, Amsterdam). Vakbondsmensen, wetenschappers en politici en vakbondsmensen gaan in gesprek over de mechanismen die de lonen laag houden – zoals ook de Primarkpremie, LIV), het premieshoppen (A1) en het gesubsidieerd huisjesmelken (ET).
Twee medewerkers van de Bijenkorf vertelden hun verhaal aan De Balie:
‘Laura‘ – Werkt 32 uur in de week en verdient 1200-1300 euro netto per maand, afhankelijk van weekendtoeslagen. ‘Als al mijn vaste lasten betaald zijn, dan houd ik 200 euro over. Ik heb ook familie waar ik soms voor zorg. Ik wil al jaren sporten, maar dat red ik financieel niet. Uitgaan lukt ook niet. En als ik wel iets leuks doe met vrienden dan kan ik achteraf best balen. Shit wat heb ik gedaan, denk ik dan.’
‘Sandra‘ vertelt: ‘Er worden steeds meer dingen verwacht die je erbij moet doen [..]. Dat levert veel stress op, ondanks dat ik mijn werk heel leuk vind.’
‘Vroeger kregen we 100% toeslag op zondag en 150% in de avonduren, maar nu is de toeslag op zondag 50% en in de avond zijn de toeslagen bijna allemaal weg. Ook de pauzes zijn minder geworden. Ik begrijp dat niet? […] De Bijenkorf maakt nu toch meer omzet? Het gaat toch goed met de economie?’
Brief van medewerkers aan de eigenaren van de Bijenkorf:
De eigenaren van de Bijenkorf, het Canadese miljardairs-echtpaar Weston, krijgen binnenkort een brief op de mat van BeeUnited. De Westons zijn eigenaar van veel meer winkels, zoals Selfridges en Primark.
Medewerkers van de Bijenkorf schreven in de brief over hun zorgen rond het werk in het warenhuis. Zij vragen het echtpaar Weston, dat tot de rijksten der aarde behoort, om hierover in gesprek te gaan. Lees de brief hier, of kijk naar de video.
Meer over de acties
Het verhaal van drie medewerkers van de Bijenkorf in FNV Magazine
De Dwaze Zaterdagen in de Bijenkorf
Vlog van Linda Vermeulen ‘Zo bizar is de Primarkpremie’
Foto: Michiel Wijnbergh
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
