Nog geen jaar geleden* klonk vanuit Brazilië de schreeuw van dominicaner-theoloog Frei Betto om hulp. De bevrijdingstheoloog vroeg de wereld in een brief om in te grijpen tegen de president van zijn land. Volgens deze internationaal erkende voorvechter van mensenrechten grijpt Jair Bolsonaro de pandemie aan om genocide te plegen op de arme mensen van Brazilië. Toen vorige zomer die brief in de verschillende media verscheen, kende Brazilië nog geen honderdduizend coronadoden. Inmiddels gaat het daar richting een half miljoen coronasterfgevallen. Niet dat er iets is veranderd sinds de noodkreet van Frei Betto. In de hele wereld vallen de armen nog steeds als de paarden van de Wereldoorlog.
Het moge duidelijk zijn dat het overal in de wereld vooral de lagere sociale klassen zijn die ten prooi vallen aan covid-19. Groot is het aandeel van de autocraten, de populisten en de regelrechte fascisten in deze tragedie. Zo hebben de ayatollahs in Iran bloed aan hun handen, omdat ze informatie achterhouden. Bij hun aartsvijand Amerika kon door de lakse, idiote houding van Donald Trump het virus vreselijk toeslaan onder de zwarte, arme bevolking. In India heeft men tijdens de verkiezingsbijeenkomsten de maatregelen aan zijn laars gelapt en is het aantal doden, in het land met een bevolking waarvan een aanzienlijk deel niet eens is geregistreerd, niet meer bij te houden. In Turkije fungeerden de partijcongressen, waarbij duizenden mensen voor Tayyip Erdogan moesten klappen om diens dikke ego te strelen, als superspreadevents. Nu smeken covid-patiënten op de corridors van de Turkse ziekenhuizen omdat er geen plek meer is op de bomvolle ic’s.
Corona treft armere mensen. Want, de door armoede veroorzaakte stress tast de weerstand aan. Slechte voeding is ook slecht nieuws voor het immuunsysteem. Bovendien tiert het virus welig in hun kleine, dichtbevolkte huizen. En eenmaal besmet met het virus hebben ze nauwelijks toegang tot goede zorg.
Deze feiten zijn bekend en de onverschillige houding of ontkenning van de hele pandemie leidt direct tot massamoord bij de armere gemeenschappen. Daarom is het tijd om meer dan ooit stil te staan bij de stelling van Frei Betto: worden de armste mensen door de autocraten, door de populisten en de neofascisten bewust de dood ingejaagd? Was men net zo nonchalant omgegaan met deze situatie als ook in de rijkere gemeenschappen de mensen bij bosjes stierven?
Om dezelfde vraag dichter bij huis op te werpen: had Thierry Baudet, die de pandemie bagatelliseert en op Twitter mensen belachelijk maakt die wel geloven dat er sprake is van een pandemie, zich niet vastgeklampt aan ratio en wetenschap als zijn eigen familie of dierbaren een voor een vielen? Gaat de bewering van de activistische theoloog aan de andere kant van de oceaan ook op voor onze eigen populist, en is hij geen haar beter dan zijn geestverwanten in andere landen die stiekem vreugde putten uit de hoge sterftecijfers onder de in hun ogen overbodige bevolkingsgroepen? Wie weet.
Frei Betto schreef in zijn brief: ‘De Vietnamoorlog heeft destijds in twintig jaar tijd het leven van 58 duizend Amerikanen geëist. Met deze vergelijking wordt het duidelijk wat de omvang is van de ramp die mijn land treft. Bolsonaro negeert bewust voorzorgsmaatregelen, omdat hij meer van de dood dan van het leven houdt. Hij heeft in het verleden geklaagd dat tijdens het militaire regime niet 30 duizend mensen zijn gedood. Hij omarmt nu de pandemie voor zijn genocidale plannen…’
De dood doolt rond in de wijken en in de huizen van de mensen uit de lagere sociale klassen. In Brazilië in de favela’s en in het Amazonegebied, in India in krotten op een steenworpafstand van de mooiste paleizen, in Turkije, in Iran in de armste wijken van de grote steden. Zoals de 8 miljoen legerpaarden van de Eerste Wereldoorlog sneuvelen de armen massaal in de oorlog van onze tijd. Ze worden slachtoffer van een gemuteerde, nieuwe variant van het fascisme en ik wacht al een jaar tevergeefs op actie van het Internationaal Gerechtshof. Ik dacht even dat het Hof in Den Haag werk zou maken van de massamoord op de armen en de verantwoordelijken wegens het plegen van misdaden tegen de mensheid zou vervolgen.
Maar bij het Hof domineert de stilte. Zoals de legerpaarden van de Eerste Wereldoorlog verdwijnen de armste mensen in de pandemietijd in de grond van de anonimiteit. Een eeuw na de oorlog is er wel een film gemaakt over de paarden. Voor de arme mensen die nu doodgaan, zit dat er misschien ook in. Wie weet.
*Deze column verscheen eerder bij de Volkskrant en is hier met toestemming van, en dank aan, de uitgever en Erdal Balci gepubliceerd door Vrij Links
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
