Tot vorige week wist ik het niet, maar de Amerikaanse televisieserie The Walking Dead wordt nog steeds volop geproduceerd en uitgezonden. Sinds de allereerste uitzending van elf jaar geleden over de groep mensen, die in een wereld vol met zombies proberen te overleven, hebben de makers ieder jaar een nieuw seizoen mogen draaien. De doden die uit de dood opstaan om het de levenden betaald te zetten dat ze wél leven, blijft dus boeien. Wat betekent de immense populariteit van de zombiefilms dan? Is het thema soms zo geliefd omdat we in die films ons eigen noodlot terugzien? Lamgeslagen in neoliberale tijden, machteloos tegenover de boven ons gestelden die hardnekkiger terugkomen dan de zombies in de films.
Geen beter bewijs van de omsingeling van de levenden door lieden die niet willen berusten in hun dood dan het Nederland van de laatste jaren. Neem bijvoorbeeld de toeslagenaffaire. De ene onthulling volgde de andere op, over hoe de overheid zich als in een sprinkhanenplaag op tienduizenden onschuldige burgers heeft gestort. Er werd schaamte geveinsd en iedereen had het opeens over een nieuwe bestuurscultuur. Maar de verantwoordelijke premier is gebleven. Hij bleef ook toen duidelijk werd dat hij in de ‘functie elders’-kwestie openlijk had gelogen. Hij blijft ook zitten als meer dan duidelijk is dat zijn persoon een groot obstakel is in de vastgelopen formatiegesprekken. En zo wordt duidelijk dat de politieke zombies niet gedreven worden door hervorming of verandering, maar door de drang om te bijten.
Voor Mark Rutte en de andere politiek dode bestuurders zijn grote kwesties als armoedebestrijding, de wooncrisis, de milieucrisis, het herstel van de verzorgingsstaat en de strijd tegen anti-emancipatoire krachten bij minderheden van ondergeschikt belang. De voorheen zo volwassen, redelijke Nederlandse politiek, die zich uiteindelijk altijd herpakte in het gezonde verstand, omdat het in de politiek uiteindelijk altijd om de belangen van de burgers moet gaan, is nu in een conflict beland waarbij ‘vijandelijk’ bloed mag vloeien. Ze tonen hun tanden, verblind door het belang van de eigen partij, of nog erger, door het belang van de politicus zelf.
Wie beter wil begrijpen wat ik bedoel met The Walking Dead in de Polder zou ik aanraden om eens in alle koelbloedigheid te kijken naar het recente debacle van de mislukte evacuaties uit Afghanistan. Het moge duidelijk zijn dat Nederland enorm heeft gefaald in deze zaak. Honderden van ‘onze mensen’ hebben we aan hun lot overgelaten in een land waar de verschrikkelijke Taliban snel aan de haal zullen gaan met de zweep en de galg. We leren dat de smeekbedes van de Nederlandse ambassade, om ten minste het ambassadepersoneel en hun familie weg te halen, werd beantwoord met de voorwaarde dat maar drie van de zestig familieleden mee mochten.
De verantwoordelijke minister van Buitenlandse Zaken hebben we na een motie van afkeuring zien aftreden, om enkele uren erna te leren dat ook aan dat ontslag intriges hebben gekleefd. De minister in kwestie, Sigrid Kaag, had het plan uitgevoerd om haar eigen besluit om op te stappen geheim te houden voor de andere minister – over wie ook een motie van afkeuring was aangenomen – zodat ze met haar ‘moreel superieure’ gedrag extra kon scoren in deze arena waar door de stof van de gevechten niet meer te zien is wie nou wie bijt.
Gefascineerd volgt het volk de verrichtingen van de Nederlandse politici zoals de miljoenen fans met de zombiefilms ook doen. Ik ben op zoek gegaan naar een verklaring van de populariteit van de zombies en vond het antwoord in de duiding van de Britse psychoanalyticus en auteur Darian Leader. Hij schrijft dat de mensen in het huidige snelle leven niet meer in de gelegenheid kunnen zijn om te rouwen om hun doden. Zonder het rouwproces dat nodig is om het verlies te verwerken dus ook geen nieuw leven zonder die doden.
Politici die in vroeger tijden vanwege veel kleinere blunders vertrokken en de mensen die van hen hadden gehouden het rouwproces gunden – en er vrede mee hadden dat ze uiteindelijk vergeten werden – zijn tegenwoordig een zeldzaamheid. We leven in een tijd waarin het grote geld de politiek naar zijn hand heeft gezet. Dit bondgenootschap van de immoraliteit heeft een nieuwe mensensoort gecreëerd die niet akkoord gaat met de dood. Derhalve: niet alleen in de film achtervolgen de zombies de mensen. Kijk maar naar het nieuws.
*Deze column verscheen eerder bij de Volkskrant en is hier met toestemming van, en dank aan, de uitgever en Erdal Balci gepubliceerd door Vrij Links.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
