Annelies de Vries, links en onbevangen, stond er achter toen haar dochter verliefd werd op een schijnbaar open en tolerante islamitische man. Maar na hun huwelijk werd hij steeds conservatiever. Annelies verwelkomt nu dan ook een kritisch debat over de islam op links: ‘Onze dochter kan niet met haar beide kinderen naar Nederland reizen, terwijl ze dat wel graag zou willen, omdat haar man daarvoor geen toestemming geeft.’
Wat een opluchting dat het Manifest van Vrij Links is verschenen en vervolgens de uitstekende interviews met mensen van Vrij Links in Vrij Nederland en de Volkskrant. Waarom deze opluchting? Mijn mens- en maatschappijbeeld heb ik in belangrijke mate ontwikkeld in de linkse vrouwenbeweging: ik was vierkant vóór emancipatie en gelijke behandeling van vrouwen en meteen maar door van alle minderheden en achtergestelde groepen. De laatste jaren heb ik patriarchale, beperkende vormen van religie beter leren kennen, in het bijzonder van de islam. Sindsdien hoor ik mezelf soms in een gesprek wat verontschuldigend zeggen: ‘Sorry, hoor, ja, ik ben altijd best wel links geweest, ja, nu nóg wel, maar ik heb soms toch wat moeite met de islam.’ En dan maar afwachten of een open gesprek mogelijk is. Heel vaak is dat niet het geval.
Dankzij Vrij Links is dit debat nu opengelegd, juist in de linkse hoek, juist ook binnen de Partij van de Arbeid, waar ik al heel wat jaren lid van ben. De PvdA is jarenlang erg loyaal geweest aan moslims als achtergestelde groep, naar mijn mening veel te loyaal, en is daardoor een kritisch debat over de islam uit de weg gegaan. Het goede overleg dat Terstall naar eigen zeggen heeft met Lodewijk Asscher, gebeurde kennelijk achter de schermen en is aan gewone leden zoals ik voorbijgegaan.
Waar komt mijn kritische kijk op de islam vandaan? Zo’n tien jaar geleden vertelde onze dochter verliefd te zijn geworden op een man uit een ver, overwegend islamitisch land. Onbevangen, linkse mensen als wij toen waren, zeiden mijn man en ik dat we blij voor haar waren. Zijn geloof was geen enkel punt voor ons. Wij stopten mensen niet in hokjes en veroordeelden niemand vanwege zijn of haar geloof. Inmiddels weten we wel beter. Vóór zijn huwelijk leek onze schoonzoon een moderne man te zijn, die open en tolerant met zijn geloof omging. Ná zijn huwelijk met onze dochter veranderde hij steeds meer in een conservatieve moslim, mede onder invloed van wereldwijde verschuivingen in de islam. Met vele dollars uit olieopbrengsten hebben Saoedi-Arabië, en andere rijke golfstaten, sinds 1980 hun conservatieve vorm van de islam naar elders verspreid, met name via subsidiëring van islamitische scholen en moskeeën en de opleiding van conservatieve imams. In landen waar men vroeger op een eigen, tolerante manier met de islam omging, worden nu steeds meer de conservatieve puntjes op de ‘i’ gezet. Dat heet de ‘zuivere islam’, die vanuit Mekka dwingend wordt gepropageerd, niet alleen richting de bekende islamitische landen, maar ook richting Europa.
Onze dochter kan niet met haar beide kinderen naar Nederland reizen, terwijl ze dat wel graag zou willen, omdat haar man daarvoor geen toestemming geeft. Eén keer mocht ze naar Nederland komen met één kind, maar sindsdien niet meer. Hun kinderen zitten op een streng islamitische school (de keuze van haar man), waar ze helemaal worden doordrongen van de conservatieve islam. Ze leren dagelijks Arabische teksten uit de Koran uit hun hoofd, zonder dat ze weten waar het over gaat. Vanaf 6 jaar zijn meisjes verplicht een forse sluier te dragen, een zware bloes met lange mouwen, een lange rok tot de grond, dikke kniekousen en dichte schoenen, in de tropische hitte. Onze kleindochter van 8 jaar heeft kritiek op haar moeder, want die draagt geen hoofddoek en ‘dat moet van de juffrouw’. Ook zijn kinderen van die leeftijd verplicht volledig deel te nemen aan de ramadan. Eten en drinken meenemen naar school is dan verboden. Ze horen op school wat er gebeurt wanneer je niet gehoorzaamt aan Allah: je zal eeuwig branden in de hel, je tong wordt afgesneden, je wordt doorboord met brandende speren en gewurgd door een slang, enzovoorts. Aanschouwelijke plaatjes daarvan staan in hun lesboek. Alleen gehoorzame gelovigen komen in de hemel. Dit goedverzorgde lesmateriaal is afkomstig uit Saoedi-Arabië en vervolgens vertaald naar de landstaal.
Dit alles kan zomaar gebeuren in dat land, vanwege de toenemende invloed van de politieke, conservatieve islam en doordat de man daar wettelijk de baas is. Vrouwen moeten hun man gehoorzamen. Wanneer onze dochter echtscheiding zou aanvragen, is het de vraag aan wie de kinderen worden toegewezen. Een echtscheiding wordt behandeld door een islamitische rechtbank en het kan goed dat de kinderen dan niet bij haar terecht komen, omdat ze volgens de conservatieve regels niet zo’n goede moslima is.
De term ‘huwelijkse gevangenschap’ is inmiddels ingeburgerd voor islamitische vrouwen in Nederland. Veel minder bekend is dat huwelijkse gevangenschap ook westerse vrouwen zoals onze dochter kan overkomen, als die een huwelijk sluiten in een land met een patriarchale wetgeving en cultuur en daar gaan wonen. Naar mijn mening zou er in westerse landen veel meer aandacht voor deze problematiek moeten komen. Om te beginnen zou er onderzoek moeten worden gedaan naar aard en omvang van de problemen die Nederlandse (westerse) vrouwen in een dergelijke situatie tegenkomen. Ook Nederlandse ambassades en consulaten kunnen hun hulp aan deze vrouwen verbeteren, onder andere door verwijzing naar deskundige advocaten en bemiddeling.
Door de ervaringen van onze dochter ben ik meer gaan lezen over de islam. Mijn naïviteit ben ik nu wel kwijt. Ik sta nog steeds vierkant achter de rechtstaat en gelijke rechten en kansen voor iedereen. De vrijheid van godsdienst en levensovertuiging vind ik een groot goed, ook voor conservatieve moslims. Maar ik vind dat vrouwen en meisjes tegen elke conservatieve, patriarchale religie beschermd moeten worden. Hun vrijheid als burger mag niet worden aangetast. Wanneer de vrijheid van godsdienst botst met de rechten en vrijheid van vrouwen en meisjes, vind ik dat deze laatsten het zwaarst wegen.
Ik ben het met Vrij Links eens dat de overheid seculier moet zijn, omdat alleen dan de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging kan worden gewaarborgd. Ik vind het eveneens belangrijk dat ook het onderwijs seculier is en dat kinderen samen naar school gaan, los van hun religie of levensovertuiging, en daardoor elkaar leren kennen en leren omgaan met verschillen. Sinds 1917 worden in Nederland scholen op religieuze grondslag op dezelfde wijze gesubsidieerd als openbare scholen; misschien was dat toen zinvol. Nu zijn we een eeuw verder en ik zie geen positieve redenen om verzuild onderwijs met overheidssubsidie te laten voortbestaan. In het onderwijs moet er vanzelfsprekend wél aandacht zijn voor religie en levensbeschouwing in het algemeen. Maar opvoeding in een bepaalde religie of levensovertuiging is een verantwoordelijkheid van de ouders, buiten school.
Tolerantie en vrijheid behoren tot de basis van onze cultuur en wetgeving, in het belang van alle burgers! Hopelijk bieden de visie en het debat vanuit Vrij Links een krachtige impuls voor de toekomst. Daar draag ik graag aan bij.
Annelies de Vries is sinds de publicatie van dit verhaal eindredacteur en webmanager geworden van Liefde in het buitenland, een website met informatie over problemen die kunnen ontstaan bij een huwelijk met uiteenlopende culturen.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
