‘Het lijkt hier zoiets simpels om te doen’, zegt Armin Navabi, ‘en dat is het ook.’ De Iraans-Canadese atheïst Navabi heeft het over zijn actie tijdens Vancouver Pride Day, waarbij hij zowel op een t-shirt als op een bord de tekst ‘Allah is Gay’ had geschreven. ‘Er zijn voor ons niet veel gevolgen als we zoiets, ‘Allah is Gay’, hier zeggen, maar dit kan in veel landen de doodstraf opleveren. Wij willen gewoon aan mensen daar laten zien, als ze kijken, dat er plaatsen zijn waar je met zoiets weg kunt komen en dat je niets kan gebeuren.’
Navabi wil anderen hoop geven: ‘Hoop dat, als wij er in een land als dit mee wegkomen zonder de doodstraf of gevangenisstraf, en niet alleen vrij zijn om het te zeggen, maar ook kunnen laten zien hoeveel positieve steun we krijgen van mensen, dan is er hoop voor hun land. Liefde moet winnen. Niet alleen hier, maar overal.’
Godslastering met ‘hoop’ als doel. Zouden Geert Wilders’ plannen voor een Mohammed-cartoonwedstrijd mensen ook hoop hebben gegeven? Aan Asia Bibi bijvoorbeeld, een Pakistaans-christelijke vrouw die ervan is beschuldigd dat ze, tijdens een ruzie met haar islamitische collega’s om een kom water, de profeet Mohammed beledigd zou hebben. In 2010 werd ze door het Pakistaanse gerecht veroordeeld voor blasfemie. Ze zit nu nog steeds vast en hoopt in beroep te gaan tegen haar doodstraf.
Voor zover er nog hoop was dat die straf ongedaan zou worden gemaakt, is daar weinig van overgebleven nadat de liberale gouverneur Salmaan Taseer zich, naar aanleiding van deze zaak, uitsprak tegen de draconische blasfemiewetten van zijn land. Hij werd om die reden namelijk doodgeschoten door Mumtaz Qadri, zijn bodyguard. Met een AK-47 vuurde Qadri in totaal 27 schoten op het lichaam van de politicus af. Blijkbaar vatte Qadri het betwijfelen van de blasfemiewetten op zichzelf al op als blasfemie. Ook minister Shahbaz Bhatti, een andere criticus van de blasfemiewetten, is waarschijnlijk om de Asia Bibi-zaak vermoord.
Nog veel minder hoopvol is dat niet gouverneur Taseer, maar zijn moordenaar in Pakistan een martelaar is geworden. Een moskee in Islamabad is naar Qadri vernoemd. Toen zijn doodstraf voor de moord in 2016 was voltrokken, bezochten tienduizenden mensen zijn begrafenis. Qadri’s graf is een bedevaartsoord geworden, dat dagelijks door honderden mensen bezocht wordt.
Het zijn dezelfde religieuze sentimenten en de bijkomende dreiging uit Pakistan die zelfs Wilders ertoe bewogen hebben uiteindelijk af te zien van zijn wedstrijd– een argument dat eerder weinig indruk op de PVV-leider maakte. Voor de liberale moslims, ongelovigen, seculieren en andere vrijdenkers in Pakistan weinig hoopvol; de religieuze hardliners hebben hun tanden laten zien en zelfs de rücksichtsloze politicus uit het seculiere Nederland is ervoor aan de kant gegaan.
Niet dat Wilders er blijk van geeft daar rouwig om te zijn. Zijn punt is, zegt hij, ‘nu opnieuw aangetoond’. Hij is dan ook geen Armin Navabi. Het gaat hem er niet om mensen ‘hoop’ te geven. Wanneer heeft Wilders zich voor het laatst uitgesproken voor al die mensen die in landen als Pakistan het slachtoffer zijn van de religieuze dictatuur? Wanneer heeft hij seculiere bloggers uit Saoedi-Arabië, Bangladesh, Pakistan op het schild gehesen? Wanneer heeft hij zich uitgesproken voor de rechten van iemand als Asia Bibi?
Terwijl Wilders zijn punt wil maken, gaat het Armin Navabi erom de discussie verder te brengen. In de podcast Secular Jihadists for a Muslim Enlightenment praat hij met iedereen, van collega-activisten als de Iraanse feministe Masih Alinejad tot conservatieve moslims die in theorie vinden dat afvalligen, zoals Navabi en zijn collega-host Ali Rizvi, de dood verdienen.
Maar Wilders negeert de mensen die bereid zijn tot een gesprek. Geen woord van waardering voor de Amsterdamse imam Yassin Elforkani, die de toorn van zijn achterban riskeert door moslims op te roepen Wilders te beschermen. De Rotterdamse imam Azzedine Karrat heeft aangegeven samen met de PVV-leider naar zijn cartoontentoonstelling te willen kijken, maar vertelt aan De Telegraaf: ‘Ik heb Wilders al meerdere malen uitgenodigd voor een kopje koffie. Op Twitter heeft hij mij geblokkeerd.’
Was Wilders maar een Armin Navabi. Dan hadden we misschien eens een écht gesprek gehad. Want wat je verder ook van Elforkani en Karrat vindt – de relativerende woorden die Karrat spreekt in het programma Kijken in de ziel over de lijfstraffen in Saoedi-Arabië stemmen niet vrolijk – zij bieden in ieder geval hoop op een stap voorwaarts in een discussie die verder een frustrerende herhaling van zetten is. Ze laten zien de principes van vrijheid van meningsuiting beter te begrijpen dan menig Wilders-criticus die wel lippendienst bewijst aan deze essentiële vrijheid, maar daarop altijd een ‘maar’ laat volgen. Terecht wijst Elforkani erop dat vrijheid van meningsuiting ook voor moslims belangrijk is. Immers, als je je teweer stelt tegen beledigende meningen, welk argument blijft er dan nog over om tegen een verbod te zijn van de Koran, een boek dat weinig zachtzinnige teksten over ongelovigen bevat?
Het had een mooi gesprek kunnen zijn. Maar met het stoppen van de wedstrijd blijkt die hoop vergeefs. De religieuze hardliners kunnen victorie kraaien. Wilders is voor zijn achterban de morele winnaar. De rest blijft vastzitten in een discussie die bij een volgende godslasterende actie ongetwijfeld volgens hetzelfde patroon gaat verlopen. De oplopende spanning tussen moslims en niet-moslims in de samenleving is weer iets verder opgevoerd, zonder werkelijk tot een ontlading te komen. En mensen als Asia Bibi weten nu dat de religieuze fundamentalisten in hun eigen land zelfs een politicus in het verre Nederland kunnen stoppen, wat betekent dat er voor henzelf helemaal geen hoop meer is.
Toch is het een lichtpuntje dat we in Nederland met Elforkani en Karrat in ieder geval twee waardige vertolkers van gekwetste religieuze gevoelens hebben. Laten we nu nog hopen op iemand die het gesprek met hen aan wil gaan.
Laten we hopen op een Armin Navabi. Laten we hopen op een waardige godslasteraar.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
