Batterijen zijn een groene revolutie. Ze gaan steeds langer mee en ze kunnen zelfs heropgeladen worden! Een mooie vervanger voor onze vervuilende benzine, toch?
Onze overheden, van de EU tot onze gemeenten, doen graag geloven dat ze steeds milieubewuster bezig zijn. Zo leggen ze veel nadruk op het belang van elektrisch rijden en geven ze er allerhande belastingvoordelen bij. Immers, we moeten van de benzine en diesel af. Maar is de elektrische motor wel echt veel beter voor het milieu en de wereld?
In deze batterijen zit onder andere kobalt. En over deze stof blijkt nogal wat te doen. De Amerikaanse wetenschapper en activist Siddharth Kara heeft er een boek over geschreven: Cobalt Red.
Uitbuiting en verwoesting
Kara heeft al een aantal belangrijke non-fictie werken op zijn conto staan over mensenhandel en moderne slavernij. In Cobalt Red vertelt hij het verhaal van de kobaltmijnen in Congo. Met gevaar voor zijn eigen leven en dat van zijn gidsen heeft hij meerdere mijnen en mijndorpen bezocht om alles met eigen ogen te zien en mijnwerkers te spreken. Het boek raakt meerdere vlakken van wereldproblematiek.
Uitbuiting van volwassenen en kinderen, verwoesting van het land, vergiftiging van grond, drinkwater en rivieren. Vernietiging van andere economische mogelijkheden dan mijnbouw, verarming en arm houden van burgers en van het land zelf, en dit alles ten goede van de welgestelde delen van de wereld. Zo is Congo onderdeel van global greenwashing.
Hoezo kobalt?
Meer dan 70 procent van wat we aan kobalt gebruiken komt uit Congo en wordt vergaard in mijnen. Kobalt wordt gebruikt in lithiumbatterijen, dus in je telefoon, je elektrische auto en andere batterijgedreven apparaten. Het zorgt voor stabiliteit van de batterijen waardoor ze per oplaadbeurt langer meegaan en het verbetert de maximale oplaadcapaciteit. Een elektrische auto heeft ongeveer 10 kilo kobalt nodig voor zijn batterij, een telefoon 10 gram.
Kobalt kan helaas nog niet zodanig gerecycled worden dat het opnieuw bruikbaar is voor de auto. Maar de vraag neemt de komende jaren alleen maar toe, vooral door de stijging van de verkoop van elektrische auto’s. Er wordt wel gewerkt aan kobaltvrije batterijen zoals batterijen met een mix van lithium, ijzer en fosfaat. Tesla bijvoorbeeld heeft nu kobaltvrije batterijen in de helft van zijn elektrische auto’s. Maar je levert hier wel wat in op de functie van de batterij.
Het recyclen van kobalt voor de telefoonbatterijen is erg moeilijk. Het is aan vele restricties onderhevig, omdat batterijen bestempeld zijn als een gevaarlijk goed. Hierdoor kunnen batterijen die verkregen worden via bijvoorbeeld het Nederlandse bedrijf Closing The Loop niet gebruikt worden. Er wordt wel onderzocht of kobalt uit autobatterijen gebruikt kan worden, na bewerking, voor telefoonbatterijen.
Kinderarbeid, ongelukken en giftige stoffen
Het grootste deel van de kobaltmijnen in Congo is in bezit van China; een klein aantal is het bezit van de Zwitserse multinational Glencore. Kinderen en volwassenen, maar ook tieners met baby’s op hun rug graven dagelijks kobalt uit de grond. Met minimale middelen moeten ze tientallen meters diepe tunnels graven die niet gestut zijn. Wekelijks storten dit soort tunnels in waardoor mannen, vrouwen en kinderen levend begraven worden.
Ze komen in aanraking met zeer giftige stoffen en zijn de hele dag in deze smerige grond bezig voor hooguit een of twee dollar loon. Kara, die een groot aantal van de kobaltmijnen in Congo bezocht, is geen enkele mijn tegengekomen waar geen uitbuiting, gezondheids- en veiligheidsrisico’s, kinderarbeid en milieuvernietiging te zien is. In deze regio breken opvallend veel mensen hun ledematen of rug, krijgen mensen verschillende vormen van kanker, of komen baby’s ter wereld met ernstige aandoeningen.
De oorverdovende stilte in de westerse wereld
Wil dan niemand de verhalen horen van wat er in Congo gebeurt? Bijna geen nieuwskanaal wil het verhaal uitzenden over deze mijnen. Slechts mondjesmaat ziet de oplettende kijker en lezer hier en daar iets verschijnen. Het lijkt er sterk op dat, net als bij de tabaksindustrie en de olie-industrie, de objectieve waarheid de grootste angst van bedrijfseigenaren is. Deze waarheid lijken ze koste wat kost verborgen te willen houden.
Een klein aantal nieuwskanalen waaronder CNN heeft er enkele jaren geleden wel aandacht aan besteed. Mede door hun bezoeken is het beveiligingsniveau van de mijnen enorm toegenomen – maar niet om de werknemers beter te beschermen, nee: beveiliging die het voor Kara en andere journalisten een stuk moeilijker maakt informatie te vergaren. Ook in Nederland wordt er aandacht aan besteed, bijvoorbeeld in 2021 in het programma ‘Waarde van de Aarde’ met presentator Twan Huys.
Maar vooralsnog ontstaat er geen momentum. Ik hoop dat er uiteindelijk een keerpunt zal zijn waardoor er echt iets gedaan gaat worden aan deze horror. Dit boek is daar hopelijk een onderdeel van.
Hoopvolle stappen, een interview met Fairphone
In ons eigen land proberen bedrijven als telefoonmaker Fairphone cobaltmining te verbeteren door ter plekke invloed uit te oefenen. Bovendien is Fairphone een Nederlandse onderneming die een gezond milieu en goede en veilige arbeidsvoorwaarden hoog in het vaandel heeft. Toen ik een aantal podcasts over het boek geluisterd had (interviews met Siddharth Kara bij Bold Moves Only en Joe Rogan) vond ik het een goed idee om Fairphone te bevragen over dit onderwerp. Hoe kijkt Fairphone naar kobalt? Hun visie luidt:
” Wij willen dat de elektronica-industrie duurzaamheid, eerlijke en veilige arbeidsvoorwaarden vooropstelt; rekening houdt met het klimaat en het kwetsbare ecosysteem van onze planeet; zich echt inspant om zowel de mensenrechten als de tevredenheid van werknemers te waarborgen. Daar waar eerlijke materialen en verantwoordelijke processen niet bestaan, werken we samen met de lokale gemeenschappen en industrie om ze te creëren.”
Hun impact report beschrijft dat ze ieder jaar een beetje dichter bij hun doelen komen van een eerlijke telefoon. Ook zie je dat er nog een flinke weg valt af te leggen. Fairphone vertelde aan mij dat ze zelf met enige regelmaat de mijnregio rondom Kolwezi bezoeken. Ze spreken dan met de regionale en lokale overheidsinstanties, maar ook met de bewoners van de regio. Door in direct contact te zijn met de mijnbouwmedewerkers (met name van de Kamilombe-mijn) en de bedrijven werken ze aan verbetering van alle werkomstandigheden. Ze vertelden dit ook te doen door publieke of bedrijfsgerichte campagnes op te zetten, bijvoorbeeld een petitie voor eerlijk loon.
Fair Cobalt Alliance
Op mijn vraag hoe ze zich precies inzetten om verandering te bewerkstelligen in de kobaltindustrie, merkten ze op dat Fairphone in 2020 medeoprichter van de Fair Cobalt Alliance werd. Ondanks de tegenslag door COVID19, veranderingen in lokale overheden en gebrek aan duidelijkheid over mijnwetgeving vertellen ze toch al vooruitgang te boeken. Er werden projecten gelanceerd als een ondersteuningsprogramma voor erkenning van legale artisanale mijnbouw, veiligheids- en gezondheidstraining bij mijnbouwplekken en de start van een systeem om kinderarbeid te verminderen en beëindigen. Scholen hebben zonnepanelen en licht gekregen. Ook is er een plan opgesteld hoe mijnbouw het beste uit te voeren in samenwerking met sleutelspelers in de industrie.
Op dit moment werken ze samen met één grote mijn (ongeveer 5000 medewerkers). Het streven is om begin 2024 met drie mijnen samen te werken en 2025 met vijf, valt te lezen in hun impact report. Fairphone, in samenwerking met de FCA, kiest ervoor om te blijven samenwerken met de artisanale mijnbouw bedrijven in Congo. Wanneer bedrijven zich massaal terug trekken uit deze regio betekent dit namelijk werkloosheid voor vele duizenden mijnbouwwerkers. Je zou dan snel kunnen zeggen dat je niet meedoet aan deze ellende. Echter, deze methode zou in de ogen van Fairphone gelijk staan aan ‘greenwashing the West’ omdat ze dan geen verantwoordelijkheid nemen voor de ontstane schade. Ze beseffen zich terdege dat ze een kleine, maar belangrijke, speler zijn in het geheel. Nadruk ligt op langzame maar zekere transitie door alle belangrijke spelers mee te nemen in het geheel, dus ook de wetgevende partijen.
Politiek, grote industrieën en consumenten aan zet!
Er valt nog een hele wereld te winnen met betrekking tot het winnen en gebruik maken van kobalt. Stap één is bewustwording; dit boek en initiatieven van bedrijven als Fairphone dragen hieraan bij. Wat zou het mooi zijn wanneer initiatieven als de Fair Cobalt Alliance een goede voet tussen de deur krijgen bij de grootgebruikers en wetgevende machten. Nu zijn de consumenten en de wetgevers aan zet.
Cobalt Red
Siddharth Kara
Engels, 288 pagina’s, €34.95/ ebook €14,99
Uitgeverij St Martins Press
Geïnteresseerd in het klimaatdebat?
De klimaattransitie is een van de grote thema’s van onze tijd. En terecht. De vraag is niet of er een klimaatprobleem is, maar hoe we het gaan oplossen: versoberen of innoveren? Daarover gaan we woensdagavond 22 februari in debat met Maarten Boudry en Peer de Rijk tijdens onze e-salon Klimaat & welvaart. Schrijf je vandaag nog gratis in!
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
