Wat is nou links en wat is rechts? De definities worden steeds vager. Als ik het over links heb, dan heb ik het uiteraard over democratisch links. Niet over communisme. Als ik het in dit schrijven over rechts heb, dan heb ik het niet over fascisme of allerlei aftakkingen, maar over gewoon democratisch conservatief. Ik heb het in beide gevallen over de mainstream varianten. Dit om nog meer verwarring te voorkomen.
Links gaat in essentie over een eerlijkere verdeling van middelen en invloed. Met als instrument een relatief actieve en in zekere mate sturende overheid.
Wat in ieder geval niets met links of rechts te maken heeft, zijn zaken als de technische benadering van energiebeleid. Kernenergie is uiteraard net zomin rechts als dat windmolens links zijn. Het zijn technische keuzes die met inschatting van schade en baten te maken hebben. Met kosten op korte en lange termijn. Kosten voor de natuur en voor de portemonnee van de Staat of burger.
Loopgraven
Waarom dit überhaupt gezegd moet worden, heeft te maken met het bizarre loopgravensysteem waarin mensen die zich links en rechts noemen, zich hebben geposteerd.
De antikernenergiepositie van veel linksen komt nog van het sentiment uit de jaren zeventig: ’Atomkraft, nein danke’. Bij weer anderen lijkt de antikernenergiehouding te maken te hebben met persoonlijke motieven. In wind en zon is ideologisch, carrièretechnisch en financieel veel geïnvesteerd. Vooral door dat deel van links dat SP-achtig links graag rijk-links noemt.
Bij een deel van rechts is de kritiekloze houding ten opzichte van kernenergie ook tribaal gemotiveerd. ’Links is tegen, dus wij zijn voor’. Het is een soort debat geworden waarin beide kampen elkaar nog moeilijk met argumenten en rekensommen de ene of andere kant op weten te duwen.
Vrijheid
Hetzelfde bij thema’s als het vrije woord of secularisme. Vrijwel de gehele Nederlandse maatschappij omarmt de concepten gewetensvrijheid, vrije partnerkeuze en de gelijkwaardigheid van man en vrouw. Althans, voor zichzelf en familieleden. Maar niet iedereen is daarin even standvastig als het anderen betreft.
Democratisch links en rechts onderschrijven de principes van persoonlijke vrijheid. Door de brede steun voor de verschillende vrijheden heeft het non-discriminatieprincipe vorm gekregen en hebben de clerus en het patriarchaat meer stappen terug moeten doen dan in welke niche in tijd en plaats dan ook. Moderne westerse democratieën waarborgen de belangrijkste vrijheden voor hun burgers meer en beter dan ooit in de menselijke geschiedenis.
Ook linkse burgers onderschrijven deze vrijheden. Feminisme en homorechten waren dan ook al decennia belangrijke banieren in het progressieve streven naar verheffing en in de strijd voor meer gelijkheid.
Denigrerend
Toch zijn er mensen die zich progressief noemen, die vinden dat een militante houding wat betreft sekse-gelijkheid niet altijd even gepast is.
Als je, volgens de redenatie van deze mensen, dezelfde maatstaf zou loslaten op de islam als op het christendom, dan zou je aan discriminatie doen. Namelijk omdat ’ze’, volgens die redenatie, nu eenmaal ’anders denken’ of ’nog niet zover zijn’, qua vrouwenrechten en vrijdenkerij.
Een nogal denigrerende houding en moeilijk te begrijpen als je de internationalistische traditie en het compromisloze feminisme van links daartegenaan houdt.
Maar ook hier lijkt de oorzaak te liggen in de interne strubbelingen tussen links en rechts. Als men de islam of bijvoorbeeld het hindoeïsme langs dezelfde progressieve meetlat zou leggen als het katholicisme of het protestantisme, dan zou weleens kunnen blijken dat het patriarchaat niet in elk geloof even veel stappen terug heeft gedaan. En dat zou betekenen dat de rechtsen daarin eventueel een aanknopingspunt zouden kunnen vinden voor anti-immigratiestandpunten.
Immigratie
Nu heeft het ’rechtse’ grootkapitaal juist belang bij immigratie uit vooral armere gebieden en de komst van werklozen uit Zuid-Europa is voor grote bedrijven minder interessant dan migratie van mensen uit echt arme landen. Mensen van buiten Europa zijn minder gewend qua lonen en arbeidsrechten.
Links neemt steeds vaker standpunten in die in de praktijk in het voordeel werken van de gegoede burgerij. Begrijpelijk als je beseft dat dat niet zelden de achtergrond is van denkers binnen die partijen.
Maar hoe dan ook. Het lijkt erop dat links en rechts hun eigen gelijk in debatten op landelijk niveau belangrijker vinden dan de consequenties van hun standpunten voor derden. Het wordt tijd om wat losser met ideologie om te gaan in het debat om zo vanuit links en rechts elkaar wat dichter bij meer volwassen standpunten te brengen.
Dat betekent niet dat we onze waarden moeten laten varen. Ons idealisme is waardevol. De inzet van links voor solidariteit en van rechts voor het vrije individu zijn onverminderd waardevol. Maar wat steeds meer ontbreekt, is de wil om van elkaar te leren door middel van het gesprek.
Deze column verscheen eerder in de Telegraaf en is hier, met toestemming van en dank aan de uitgever en Eddy Terstall, opnieuw geplaatst.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
