De Taliban hebben de macht terug in Afghanistan. De westerse troepen zijn vertrokken en de reactionaire Talibanstrijders hebben zich vol vuur op de gewapende culture war gestort.
Genderneutrale toiletten
Niet omdat ze boos waren over genderneutrale toiletten of dat buspassagiers in Kabul niet meer met dames en heren worden aangesproken. Nee, ze worden voortbewogen door iets veel existentiëlers.
In Afghanistan liep lange tijd de frontier tussen enerzijds de moderne stedelijke wereld van het individu en de wetenschap en aan de andere kant de tribale agrarische wereld van vele voorbije eeuwen.
Nadat eerst de Russen hebben geprobeerd een seculiere civiele samenleving met harde hand te introduceren in Afghanistan, is het ook het Westen daarna niet gelukt om het nooit gekoloniseerde land te detribaliseren.
Decennialang heeft men geprobeerd het land te doen balanceren tussen de middeleeuwen en het nu. De middeleeuwen accepteerden dat compromis alleen maar omdat het aan militaire slagkracht ontbrak om de moderniteit te verjagen richting de verre landen van de ketters. Naar daar waar het vandaan kwam.
Het westerse denken over de rest van de wereld wil nogal eens gekleurd worden door wensdenken. Nog deze zomer bracht de Amerikaanse ambassade in Kabul een pro-gay statement naar buiten met een digitale regenboogvlag. Een mooi gebaar gezien de hel die Afghanistan voor de homoseksuele medemens is, maar helaas nogal wereldvreemd.
Musicerende Afghanen zonder baard
Vanuit de tachtiger jaren waren er toch beelden bekend van vrije vrouwen en musicerende Afghanen zonder baard. Er zou toch een basis moeten zijn voor de tocht richting een vorm van moderniteit, zo dachten sommigen in het Westen.
Een kwart van de parlementariërs zou bijvoorbeeld best vrouw kunnen zijn, dus toen Afghanistan gewapenderhand gestabiliseerd was kon er, zo dacht men, best wat geëxperimenteerd kunnen worden in die richting.
Het land bleek er allesbehalve klaar voor. De middeleeuwen zitten er nog in de lucht en in het water. Menig vrouwelijk volksvertegenwoordiger of gezagsdrager werd gedood door middeleeuwers die niet met de teletijdmachine kwamen, maar met eenvoudige voertuigen uit de bergen.
Zelfs de Taliban.
Ook bij vrije keuze kiezen velen toch niet zomaar voor vrijheid. Ja. De moderniteit is beter en humaner dan de middeleeuwen. Ja je zou het eenieder gunnen om in een land als Nederland of welk westers land dan ook geboren te worden. Zeker als je vrouw bent, atheïst of wanneer je valt op iemand van hetzelfde geslacht.
Maar het feit dat de moderniteit sterker is betekent nog niet dat de krachten van de vrije wereld overal de troeven in handen hebben. Ook in Afghanistan is dat niet zo.
Lithium voor mobiele telefoons
De Chinezen kondigden zich al eerder aan als potentiële sponsor en beschermheer in ruil voor grondstoffen als koper, goud, kobalt en vooral lithium dat in mobiele telefoons zit. Daarnaast hebben de Taliban al ervaring als grootschalige drugsdealers door de papaverteelt. Met heroïne wisten ze al gericht buurlanden te destabiliseren zoals het sjiitische Iran.
Efedrine, de grondstof van crystal meth klotst in Noord-Afghanistan tegen de plinten. De Taliban zullen er niet voor terugdeinzen om er de gretige Amerikaanse markt mee te overspoelen. En dan is er nog de heimelijke steun vanuit buurland Pakistan waar in de legertop en geheime dienst vele radicale islamisten rondlopen en velen met nationalistische sympathieën voor de pashtun, de etnische hoofdstroming binnen de Taliban.
De Taliban zijn strategisch dus goed ingedekt. En dat is een drama voor vrije moderne individuen die daar geboren zijn en meestal nog wonen. Hun kleine kwetsbare niche is verloren. Voor hen geen vrijheid meer. Niet wanneer ze man zijn en zeker niet wanneer ze vrouw zijn. Omdat het overgrote deel van met name de mannen dat niet wil.
Godsdiensten zijn bedacht door mannen en het is ook niet voor niets dat de Heilige Schrift de meeste voorrechten aan mannen heeft toebedeeld.
Een als man geborene zal zich in agrarisch tribale samenlevingen ook niet snel als vrouw identificeren omdat hij dat zo voelt. Dat heeft daar namelijk alle denkbare nadelen en erger.
Wat vrouwen van dit soort patriarchale systemen vinden is geen factor. Het doet er gewoon niet toe.
Het individu legt het in Afghanistan af tegen het groepsdenken door de macht der getallen.
Velen kiezen ervoor hun individualiteit en vaak zelfs het vege lijf te redden door voor de oprukkende barbarij uit de grens over te trekken.
Een nieuwe vluchtelingencrisis is onafwendbaar. Met alles dat daarbij hoort; mensensmokkelaars en manipulerende dictatoren op de route die de vluchtelingen als politieke valuta zullen inzetten. De rijke golfstaten die opnieuw weer niemand op zullen nemen en Europa dat weer voor allerlei dilemma’s komt te staan. En velen die onder vaak erbarmelijke omstandigheden in de wachtkamer moeten.
De strijd tussen het individuele en het tribale heeft vele koppen en vertakkingen. Het heeft vele implicaties, nu en op langere termijn.
Ja, de moderniteit en het individu zijn sterker. Ze zijn beter. Ze zijn mooier en humaner dan het groepsdenken uit donkere tijden. Maar zoals gezegd; soms loopt de geschiedenis achterwaarts en de vrijheid heeft niet overal de troefkaart.
De eindoverwinning van de vrije mens is op zijn best en schijnsel aan een verre horizon. Zowel de vrijheid als haar tegenstanders hebben diepe wortels en een lange adem. En voorlopig hebben de tegenstanders het voordeel dat ze in dit tijdsgewricht onvoorwaardelijker in de onvrijheid geloven dan wij in de vrijheid.
Deze column verscheen eerder bij de Telegraaf en is hier met toestemming van, en dank aan, de uitgever en Eddy Terstall gepubliceerd door Vrij Links.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
