Grote groepen mensen duikelen richting de armoede en klampen zich bij deze val vast aan de giftige struikjes van het rechtspopulisme. Dit was al een tijd bezig, maar nu met de torenhoge inflatiecijfers is de ‘proletarisering van de middenklasse’ in een stroomversnelling gekomen.
De samenleving met alleen rijken en armen is in zicht, en tot overmaat van ramp voor de nieuwe armen haalt men bij links de neus op voor de linkse variant van het populisme; de politiek die nodig is om het volk te mobiliseren voor een strijd tegen het derdewereldachtige gat tussen arm en rijk.
Miljoenen Nederlanders gaan de winter van 2022 in zonder te weten of ze wel of niet in staat zullen zijn om de energierekening te betalen. Of dat ze straks wel of geen geld hebben voor de boodschappen.
De mondialisering van de economie duurde veertig jaar en vrat aan de middenklasse als de fruitmot aan de appel. De industrie verhuisde naar elders, de vaste baan verwerd tot een begrip van de nostalgie, mensen hebben geen financiële zekerheid meer en zijn in het huidige flexwerkregime net zo inwisselbaar als een bij de Gamma gehuurde zandstampmachine.
Winter
Nog even dus en de wintermaanden zijn gearriveerd. Waarin naar verwachting een grote groep Nederlanders, die zich veilig waanden tussen de andere mensen van de middenklasse, de val naar een lagere sociaaleconomische klasse zullen ondervinden. De aanhoudende hoge inflatie in combinatie met de extreem hoge energieprijzen gaan geheid slachtoffers eisen.
Een verder economisch verzwakte middenklasse betekent een nog grotere verschuiving in economische macht. De allerrijksten, met de internationale contacten, met de aandelen en met geërfd vermogen, zijn straks helemaal landheren, patronen, meesters, of aga’s.
Vastklampen
In deze omstandigheden hebben de mensenmassa’s de neiging om zich aan iets vast te klampen. In de Verenigde Staten hebben deze omstandigheden de lageropgeleiden in de armen van de onderontwikkelde, halve fascist Donald Trump gedreven. Bij ons hebben de rechtspopulisten geleerd van Amerika en halen ze de eigen ‘deplorables’ bij bosjes binnen.
De vraag is of links met een alternatief kan komen. Kan links het tij keren?
Links móet wel, want wie anders moet de door het neoliberaal opportunisme vermorzelde mensheid tot een nieuwe strijd bewegen? Links heeft de historische reflexen, de ideologische drijfveer om ongelijkheid aan te vliegen, om op de barricades te staan voor gelijke kansen voor iedereen. Het zit links in de genen om geen armoede te accepteren bij kinderen.
Het is tijd voor links om deze reflex weer te laten zien. Daarbij moet links geen seconde aarzelen om het eigen populisme uit de stoffige lades te halen. Want er is niets mis met het populisme, het is in de basis een ander woord voor volkspolitiek.
Wetenschap
Uiteraard wil het linkse populisme de brede steun van het volk, maar het verschilt wel van de rechtse variant door nooit stelling te nemen tegen de wetenschap en door nooit aan intellectuelenhaat te doen. Bovendien is links ontwikkeld en ervaren genoeg om niet aan leiderscultus te doen. Voor de rest is het voor links in deze tijden van verzuipende burgers geheel geoorloofd om te eisen wat goed is voor de grote massa’s.
Links kijkt al decennialang vanaf de zijlijn naar de wereld en heeft genoeg tijd gehad om lering te trekken uit de geschiedenis. Men moet onderhand wel weten waar het volk behoefte aan heeft. Zo is het gratis maken van openbaar vervoer in een economische crisis het beste wat je kunt doen. De mensen hebben dan de vrijheid om te reizen, om te ontdekken, om nieuwe vriendschappen aan te gaan, om oplossingen te vinden.
Eis gratis openbaar vervoer, eis openbaar onderwijs voor iedereen, eis betere huisvesting, eis hogere lonen, eis de stopzetting van het almaar ongelijkheid vergrotende erfrecht, eis meer financiële zekerheid, eis de terugkeer van de vaste banen, eis de afbraak van het koningshuis.
Toegegeven, in de decennia hiervoor heeft het neoliberalisme het volk zodanig uit elkaar geslagen dat een vuist maken onmogelijk lijkt. Maar vergeet niet dat de roemruchte arbeidersbeweging van voorheen ook begon in de blik van kinderen die in armoede opgroeiden. Die blik van armoede is weer terug. Het is weer tijd om te vechten.
Deze column verscheen eerder in de Volkskrant en is hier, met toestemming van en dank aan uitgever en Erdal Balci, ook geplaatst.
Foto: PantherMediaSeller via Depositphotos
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
