De dag dat ik dit artikel begon te schrijven had mijn VRT-nieuwsapp eindelijk nog eens positief nieuws te melden: Libanon heeft een nieuwe regering! En dat na amper drie maanden crisis. Vergeleken met hun Belgische collega’s bewegen de Libanese politici zich voort met de snelheid van het licht. Bovendien liggen de verhoudingen tussen de gemeenschappen in Libanon toch nog altijd iets complexer dan bij ons.
Een ander positief nieuwsfeit: de actiegroep The Phantom Tree Company plantte in het holst van de nacht vijfhonderd bomen op braakliggende overheidsgronden, zonder voorafgaande toestemming van de autoriteiten. Zij doen dat wel meer, onder het motto ‘stop met lullen over klimaatopwarming en doe iets’. Zo behoeden zij het land voor de totale stilstand.
Inquisitie ?
Maar waar ik het vooral over wilde hebben zijn twee andere opmerkelijke nieuwsfeiten. Ten eerste het schrijnende assisenproces waarin twee dokters en een psychiater terechtstaan voor een in 2010 uitgevoerde euthanasie op de 38-jarige Tine Nys. Voor ik hier dieper op in ga, moet ik voor de Nederlandse lezer wellicht wat uitleg geven over dat hof van assisen. Dat is namelijk een vorm van rechtspraak die in 1791 in Frankrijk werd ingevoerd, en tijdens de Franse bezetting van de Nederlanden ook in onze contreien werd ingesteld. Het assisenhof werd in 1816 in Nederland afgeschaft, maar bleef in België behouden. Specifiek aan deze rechtspleging is dat het rechtscollege bestaat uit een door loting aangewezen volksjury. Het hof van assisen behandelt enkel misdaden.
In het Belgische recht vormt dat de zwaarste categorie van misdrijven, zoals moord, doodslag of zware zedendelicten. Zonder dieper te willen ingaan op de elementen van dit bijzonder kiese en pijnlijke proces, werden er in de Belgische media nogal wat vraagtekens geplaatst bij deze verwijzing van de zaak naar assisen, omdat dit nog slechts in zeer uitzonderlijke gevallen voorkomt. Sommigen zien er de hand van de katholieke kerk in.
Wat er ook van zij, zelfs nog voor het proces een aanvang nam heeft deze verwijzing haar effect niet niet gemist. De betrokken artsen verklaarden reeds dat ze er nooit meer aan zouden beginnen, en ook voor andere artsen is de boodschap duidelijk: ondanks het feit dat België samen met Nederland een van de weinige landen is in de wereld met een progressieve euthanasiewetgeving, lopen dokters die trachten te voldoen aan een wens tot levensbeëindiging een zeer groot risico. Op die manier wordt het levenswerk van wijlen Etienne Vermeersch, de gerenommeerde Belgische ethicus en filosoof die aan de basis lag van deze wet, sterk uitgehold.
Een assisenzaak openen over dit uiterst gevoelige thema werkt bijzonder intimiderend, met als mogelijk gevolg dat een vrijwillige levensbeëindiging bij ondraaglijk lijden wettelijk mogelijk blijft, terwijl er in de praktijk echter nauwelijks artsen te vinden zullen zijn die aan de wens van deze patiënten zal willen voldoen.
Ondertussen is het proces afgerond met een vrijspraak van de betrokken artsen. Het kwaad is echter geschied. Door de drie geneesheren in de beklaagdenbank van een assisenproces te laten plaatsnemen werd hen een onuitwisbaar onrecht aangedaan. Niemand betwist dat de euthanasiewet –zoals elke wet – voor verbetering vatbaar is. Daar zijn echter andere middelen voor dan een beschuldiging van gifmoord.
Meer nog: op het eerste zicht kan de vrijspraak een overwinning lijken voor het recht op zelfbeschikking van de patiënt. Maar in de praktijk ligt de weg nu open voor een herziening van de wet in de richting van de inperking van de autonomie van het individu om over het eigen levenseinde te beslissen. Advocaat Fernand Keuleneer, die optrad als advocaat van de familie van Tine Nys – de beschuldigende partij – schuwt de zware woorden niet, en hij krijgt bijval uit katholiek-conservatieve hoek: volgens hem ligt de weg nu open om van euthanasie een ‘industrie’ te maken.
Voor de progressieve partijen mag dit nogmaals een les wezen: de vrijwaring van het seculiere karakter van onze samenleving vereist voortdurende waakzaamheid.
Rode rechtlijnigheid
Hoopvoller is dan weer wat er in de Parti Socialiste gebeurt onder het nieuwe en zeer dynamische voorzitterschap van Paul Magnette, een zeldzame ster aan het duistere Belgische politieke firmament. Na een zes uur durende zitting besliste het partijbureau van de Franstalige socialisten om de uiterst populaire PS-burgemeester van de Brusselse deelgemeente Sint-Joost-Ten-Node, Emir Kir, uit de partij te zetten. Dit omdat hij contacten had gehad met twee extreemrechtse Turkse burgemeesters. In 2015 bleef Kir ook al demonstratief afwezig op een herdenking van de Armeense genocide in de Kamer. De sanctie van de PS is des te opmerkelijker omdat Kir ook in het nationale parlement zetelt. Hij bezette daar die ene zetel die in theorie een paarsgroene regeringscoalitie (socialisten, liberalen en groenen) zou hebben mogelijk gemaakt. Samen met het feit dat de PS hiermee haar Turkse kiezers van zich dreigt te vervreemden, betalen de Franstalige socialisten hiermee een zware prijs.
Toch lijkt deze principiële beslissing mij volkomen terecht, en zou ze de PS in de toekomst wel eens stemmen kunnen opleveren. De affaire Kir is namelijk een symptoom van een veel dieperliggend probleem. Namelijk het feit dat partijen bereid zijn politieke mandatarissen op de lijsten te verwelkomen op louter electorale overwegingen, ook als die standpunten innemen die in flagrante tegenspraak zijn met het programma of de ideologie waarmee de partij zich aan de kiezer heeft gepresenteerd. Ook de Vlaamse sp.a lijdt aan deze kwaal, in het bijzonder in Limburg en in Oost-Vlaanderen.
Nog vérder naar links, bij de PVDA en haar Franstalige tegenhanger de PTB (beide partijen die enigszins te vergelijken zijn met de Nederlandse Socialistische Partij) is dat probleem nog veel groter. De rode lijn die Magnette getrokken heeft, heeft het seculiere imago van zijn partij in elk geval veel goed gedaan, en maakt het voor de PS mogelijk om zich op dit vlak duidelijk te onderscheiden van haar in Wallonië sterk staande linkse concurrent. Veel seculiere en linkse kiezers zullen dit kunnen waarderen.
Beeld: Pixabay
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
