Het is een zonnige dag in je oude vertrouwde wijk. Met een vriend loop je de weg af, op weg naar de Albert Heijn waar jullie even een boodschap gaan doen. Alles is goed en welletjes – nadat je vriend betaald heeft, lopen jullie samen de winkel uit. Plots hoor je een luide stem achter je. Het is de beveiliger, ze sommeert jullie beiden om terug de winkel in te gaan. Er borrelt een gevoel van paniek vanuit je onderbuik naar boven – alles is toch goed gegaan, er is toch netjes betaald? De camerabeelden in het hokje van de manager vertellen pijnlijk genoeg wat anders. Met lede ogen zie je aan hoe, zelfs voor jou verhuld, je vriend stiekem boodschappen in zijn tas stopt.
Je bent zo onschuldig als maar zijn kan. Plotsklaps ben je beland in een situatie waar je geen macht over had. Toch bestaat de kans dat je wordt veroordeeld voor het medeplegen van diefstal. Dat betekent een strafblad – ja, ook bij een winkeldiefstal als deze – en op z’n minst een fikse geldboete, laat staan de problemen die zullen bestaan bij het aanvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag. Kortom, je positie in de maatschappij kan (onterecht!) verslechteren. Hoe voorkom je al deze misère?
Het antwoord lijkt simpel, en dat is het ook, namelijk juridische bijstand. Specifieker: een advocaat. Bij uitstek dit soort situaties schreeuwen om hulp van iemand die het recht en al haar componenten kent. Een advocaat is je steun en toeverlaat als het gaat om hulp bij een juridische zaak.
Dit gaat niet alleen om strafzaken, maar ook om echtscheidingen, geschillen met de gemeente, bonje met je werkgever, een onterecht ontslag, noem het maar op: een eerlijk land zonder advocaat is ondenkbaar.
Voor iemand met een grote portemonnee is dat te overzien. Maar stel, je hebt het economisch wat minder goed getroffen of je bent student – een goede baan is voorlopig nog niet zicht, of je bent een Nederlander met een gemiddeld inkomen. Hoe betaal je dan een advocaat? Een belangrijke oplossing voor mensen die tussen wal en schip vallen, is de sociale advocatuur: advocaten voor de gewone burger, betaald door de staat.
Sociaal advocaten staan mensen bij die in een jaar minder dan €27.300 verdienen of gezinnen met een inkomen lager dan €38.600. Dat zijn een hoop Nederlanders: het gaat om 38 procent van de Nederlandse bevolking. Nobel werk van deze advocaten, en ook broodnodig werk. Toch ziet Sander Dekker, minister van Rechtsbescherming, dat helaas anders: met bezuiniging na bezuiniging maakt de minister het werk van een sociaal advocaat haast onmogelijk en zeer onaantrekkelijk – een sociaal advocaat krijg naar verhouding schrikbarend minder betaald dan andere advocaten.
Het werkt als volgt: onder leiding van Sander Dekker wordt een inschatting gemaakt hoeveel tijd, uitgedrukt in ‘punten’, een advocaat nodig heeft voor een bepaalde zaak. Afhankelijk hiervan worden zij betaald. Maar, zo zeggen advocaten, het is een te lage inschatting: een zaak neemt in de realiteit beduidend meer tijd in beslag. Zo krijgt een sociaal advocaat bij een echtscheidingszaak 10 punten betaald, terwijl hij gemiddeld meer dan 21 punten werkt aan het juridische conflict. Ditzelfde geldt voor zware misdrijven: 8 tegenover 13,7 punten, en ook zaken over contracten moeten het ontgelden: een advocaat krijgt voor 11 punten betaald, maar werkt er 15,6.
Dalend animo
Vanzelfsprekend heeft deze onderbetaling gevolgen. De advocatuur die bedoeld is voor de normale Nederlander neemt sterk af in populariteit – onder zowel studenten als huidig sociaal advocaten. Jonge juristen, zoals ikzelf, kiezen eieren voor hun geld en doen geen werk meer waarvoor ze een te lage vergoeding krijgen. Nog maar 5 procent van onze jonge raadsmannen en -vrouwen ziet nog heil in de sociale advocatuur. Ik studeer om ooit ook advocaat te worden, niets liever wil ik dan mensen helpen en verdedigen voor de rechtbank – maar het idee om sociaal advocaat te worden, is aan het verstommen, zowel bij mijn medestudenten als bij mijzelf. Tegelijkertijd zijn er huidige sociaal advocaten die hun toga aan de wilgen hangen. Geef ze maar eens ongelijk.
Als werkelijk nog maar 5 procent van de advocaten kiest voor de sociale advocatuur, heeft dit catastrofale gevolgen. Er zal een tekort aan advocaten zijn, en de enkele advocaten die burgers met lage inkomens helpen, worden onderbetaald.
In een eerlijke samenleving heeft iedereen de mogelijkheid tot juridische hulp. De overheid, grote bedrijven en rijke huisbazen hebben meer dan genoeg vermogen om hun bijstand te betalen. Als een groot deel van de Nederlandse bevolking dat niet heeft, ontstaat er een oneerlijk rechtssysteem: de advocatuur wordt voor de rijken en de machtigen. Wat nóg oneerlijker is, is dat degene tegen wie geregeld geprocedeerd wordt – de overheid – de regels maakt. Het is een bewuste keuze om juridische macht uit handen van de burger te nemen. Minister Sander Dekker heeft er alle schijn van lak aan de burger te hebben en een buiging te maken voor de grote jongens in Nederland.
Oplossing
De Vereniging Advocatenbelangen, bestaande uit meer dan 500 verdedigers, schreef een brief met een aantal eerste stappen die genomen moeten worden om de sociale advocatuur te redden. Ook zij stuiten op het feit dat advocaten onderbetaald krijgen en collega’s zien aftaaien. De oplossing is dan ook geen hogere wiskunde: red het recht op juridische bijstand voor de Nederlander, stop meer geld in de sociale advocatuur.
Het argument dat advocaten minder tijd in hun zaak moeten steken, zoals Dekker beweerde, gaat niet op als er simpelweg een te lage inschatting wordt gemaakt. Advocaten drinken echt niet urenlang koffie met hun cliënten, maar werken efficiënt om toch de kosten niet de spuigaten uit te laten lopen. Advocaten doen hun best, smeken minister Dekker om de sociale advocatuur draaiende te houden, maar Dekker’s antwoord is helder: hij houdt zijn poot vooralsnog stijf en hecht geen waarde aan burgers die hun recht willen halen.
Als we willen dat de sociale advocatuur niet verkwanseld, geschaad wordt of verdwijnt, moet er meer geld heen. De bal ligt bij de minister van Rechtsbescherming. Sander Dekker, red het recht van de gewone burger.
Foto: Gerd Altmann
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
