Een regering die kritische rechters ontslaat. Het lijkt ondenkbaar in Europa, maar in Polen is het de realiteit. Met een krappe meerderheid is een wet aangenomen die het ontslag van rechters door de wetgevende macht mogelijk maakt – ‘om politieke rechters te voorkomen’. Maar ironisch genoeg zorgt een wet als deze júist voor politieke beïnvloeding van de rechterlijke macht: als een rechter een uitspraak doet die niet wenselijk is voor de regering, kan hij eruit vliegen.
In Nederland is er een politicus die deze ontwikkeling blijkbaar ook graag in ons eigen land wil zien. Thierry Baudet is namelijk positief over de beslissing van Polen. Het gaat er volgens hem om de ‘suprematie weer bij [het] democratisch gekozen parlement te leggen.’ Wellicht is Baudet’s Latijn wat weggezakt, want zijn mening staat lijnrecht tegenover de trias politica waarop onze rechtsstaat gestoeld is. Niet onterecht maken zelfs de Verenigde Naties zich zorgen over de afbrokkeling van de rechtsstaat in Polen. Waarom is de uitspraak van Baudet zo kwalijk?
Driemachtenleer
Midden in de achttiende eeuw schreef de Fransman Charles de Montesquieu over een politieke theorie die landen in Europa en daarbuiten stabiliteit en integriteit zou brengen. Gebaseerd op de machtenscheiding van John Locke, predikte Montesquieu dat de rechterlijke macht, de uitvoerende macht en de wetgevende macht elkaar moeten controleren, en gescheiden van elkaar moeten opereren. De trias politica, ofwel de scheiding der machten, was geboren.
Sindsdien kan een rechter uitspraak doen zonder dat politici dit kunnen terugdraaien. Voor rechters is er in Nederland geen vrees om berispt te worden als zij een uitspraak doen die niet in goede aarde valt bij de zittende macht. Politici maken de wetten, rechters toetsen deze op een objectieve en onafhankelijke manier. Zie hier, zo werkt een eerlijk systeem.
Zeker sinds de afgelopen eeuw leven wij mede dankzij de trias politica in een stabiel land, een land waar de politiek geen invloed heeft op de uitkomst van een rechtszaak. We hebben een perfecte balans.
Baudet’s idee
Maar als het aan Baudet ligt, wordt de trias politica omgekegeld. Het door hem geprezen Poolse systeem zorgt ervoor dat rechters kunnen worden ontslagen bij – naar inzien van de staat – onfortuinlijke uitspraken. Kortom, de wetgevende macht wordt de rechterlijke macht. Een minister-president Rutte, Klaver of Baudet die met coalitiemeerderheid rechters ontslaat wanneer het hen zo uitkomt, is iets waar de burger écht niet op zou moeten zitten wachten. Met het plan van Baudet zouden bijvoorbeeld rechters die zeggen dat ze Wilders in zijn huidige proces zouden willen vrijspreken, onder de huidige coalitie misschien wel de laan uit kunnen vliegen. Het is evident dat Baudet’s idee allesbehalve wenselijk is.
De uitspraak van Baudet kan vanzelfsprekend niet los worden gezien van zijn eerdere opmerking over de Urgenda-zitting. De rechter bepaalde in deze zaak dat de Nederlandse staat te weinig doet om het klimaatprobleem op te lossen en dat zij geboden is dit wel te doen. Dit gaat natuurlijk lijnrecht in tegen de Forum-plannen. Volgens Thierry Baudet zou de Urgenda-uitspraak ongewenste politieke inmenging vanuit de rechterlijke macht zijn.
De gedachtegang van de Forum-leider is makkelijk in te vullen: met politieke beïnvloeding van de rechterlijke macht was de Urgenda-zaak niet gewonnen. Wat hij vergeet, is dat dit ook de andere kant op werkt: een rechter die een boerenprotest toestaat op een plek waar Rutte dat niet wil, zou met Baudet’s gewenste systeem ook ontslagen kunnen worden.
Wat zegt het over een politicus als hij de trias politica prijst als het hem uitkomt, maar ditzelfde principe met de grond gelijk wil maken als een uitspraak hem niet zint? Inconsistentie is Baudet niet vreemd.
Selectief shoppen
Baudet is dus een selectieve uitspraken-shopper. Nog een ongerijmdheid kwam naar voren toen de Forum-voorman tevreden zei te zijn met een kort geding tegen dezelfde Nederlandse staat. In casu ging het over het stikstofprobleem wat we in Nederland hebben. De rechter legde tot Baudet’s grote vreugde ‘een bom onder het stikstofbeleid van kabinet-Rutte’ zoals hij het, niet geschroomd door enige nuance, enthousiast verwoordde.
Kijk nu, hoe kan dit? De beste man is vurig gepassioneerd over de rechterlijke macht in Nederland als het hem uitkomt, maar uiterst knorrig als een juridische uitspraak afwijkt van zijn partijprogramma. Zulke selectiviteit siert een politicus niet, getuigt van ondeskundigheid en is ook nog eens gevaarlijk. Een politicus die de rechterlijke macht voor eigen, politieke doeleinden wil gebruiken past niet bij de westerse waarden waar Baudet nota bene zelf altijd mee dweept.
Het belang van onafhankelijkheid
Rechters zijn er voor elke inwoner van ons land. In de ideale trias politica zijn rechters onpartijdig, onafhankelijk en objectief. Zij toetsen het recht zoals het door politici gemaakt is. Als een uitspraak niet naar wens is, kan de wet worden aangepast. Dat is alleen mogelijk als er een democratische meerderheid voor de verandering is. Op deze manier blijven rechters consistent, maar is aanpassing van regels in ons land nog steeds mogelijk.
Baudet moet dus harder strijden in de Kamer als hij wil dat een rechtszaak een andere uitkomst heeft. Een rechter ontslaan omdat hij in geschillen oordeelt op een manier die de regering niet zint is niet alleen abject en absurd, maar staat ook nog eens lijnrecht tegenover de democratie en trias politica waar Baudet zo dol op is.
Zijn uitspraken zijn dus inconsistent, gevaarlijk en getuigen ook nog eens van een gebrek aan kennis – en dat van een doctor in de rechtsgeleerdheid. De trias politica is van grote waarde voor ons land en mag niet worden afgepakt door politici. Als Baudet serieus genomen wil worden, moet hij consistentie, deskundigheid en eerlijkheid tonen.
Beeld: Mohammed Hassan
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
