Het is woensdagochtend 18 september, half acht in de morgen, als advocaat Derk Wiersum zijn huis uit loopt. Mogelijk heeft hij zijn vrouw gedag gekust, zijn kinderen succes op school gewenst – ‘tot vanavond.’ Deze woensdag begint als een dag als elke andere, want Derk Wiersum is niet anders dan de meesten van ons.
De vader van twee jonge kinderen is wel anders als het gaat om zijn werk, en specifiek het werk dat hij de afgelopen periode heeft gedaan. Wiersum is namelijk advocaat – advocaat van kroongetuige Nabil B. in de zaak tegen mocromaffia-baas Ridouan T. De kroongetuige heeft belastende informatie tegen T. die laatstgenoemde niet ten voordele komt. Meedogenloos en laf als hij is, laat – het is niet bewezen, maar wordt in brede kring aangenomen – vermoedelijk Ridouan de broer van de kroongetuige, een onschuldige man, in koelen bloede vermoorden. Eerder heeft Ridouan vermoedelijk – eveneens niet bewezen, maar dit wordt in brede kring aangenomen – ook Samir Erraghib laten ombrengen. Toen Erraghib in zijn auto beschoten werd, zat diens 7-jarige dochtertje naast hem. Dit is de vergelding voor het tegenwerken van een lafhartige drugsbaron.
Een nietsvermoedende advocaat, vader, beschermer van de rechtsstaat, loopt op een herfstige woensdagochtend zijn huis uit om er nooit meer terug te keren. Een jonge man, volgens getuigen niet ouder dan 20 jaar, schiet kort nadat Wiersum zijn huis uit loopt minstens tweemaal op hem en snelt daarna weg. De advocaat van kroongetuige Nabil B. overleeft de moordaanslag niet. Een vader is in één ogenblik weggerukt van zijn kinderen die in ontroostbaar verdriet met zijn weduwe achterblijven. Derk zal nooit meer thuis komen.
De tragiek van dit verhaal kan niemand ontgaan zijn. In alle eerlijkheid kan en wil ik me niet voorstellen hoe zijn jonge kinderen, vrouw, familie, vrienden en naaste collega’s zich voelen. Vooral de eerstgenoemden zijn voor het leven getekend – niets zal voor hen nog hetzelfde zijn.
Maar er is meer aan de hand in deze zaak. Er is iemand vermoord, maar waarom? Het antwoord is natuurlijk niet volledig zeker, maar heel veel aspecten wijzen erop: help je Nabil B., dan kun je het bezuren. En dan is er nog een secundaire reden: de kroongetuige moet onschadelijk worden gemaakt door zijn verdediging om te leggen. Het signaal moet angst zijn. Als dit klopt, dan wil de dader ook advocaten een duidelijke boodschap meegeven.
Dit betekent dat getracht wordt de kroongetuige onverdedigbaar te maken. Wanneer iemand in Nederland geen juridische bijstand meer kan hebben, is het zeer slecht gesteld met de rechtsstaat, of het nu gaat om een topstuk in de criminele wereld of om iemand die onterecht van een verkeersovertreding verdacht wordt.
Eén van de pijlers van een goed functionerend land is eerlijke rechtspraak. Deze eerlijke rechtspraak kan niet bestaan zonder advocaat. Een openbaar aanklager van het OM heeft een heel apparaat achter zich, is zelf juridisch geschoold en heeft in sommige gevallen meer voorbereidingstijd. De verdachte heeft niets daarvan. Er is dus een heel duidelijk machtsverschil in het proces. Dat is precies waarom een advocaat broodnodig is.
Want stel je voor: je krijgt een strafbeschikking op de mat waar jij niets van af weet, je wordt verdacht van mishandeling terwijl je met goede bedoelingen twee vechtenden uit elkaar wilt houden of je hebt iets verschrikkelijks gedaan waar je enorme spijt van hebt. Als beginnend jurist heb ik dit allemaal gezien, en niet eens één keer. Dit is de orde van de dag, en voor je het weet ben jij het. Juist daarom is juridische bijstand is in ieders belang.
We moeten begrijpen dat de rechter ook maar een mens is. Hij moet zich laten overtuigen door de argumenten van beide partijen. Zonder advocaat kan dit simpelweg niet op een eerlijke, machtsgelijke manier. Kortom, de advocaat is van groot belang in een rechtvaardig land. De consequentie van het niet-hebben van juridische bijstand zou moeten zijn dat het proces wordt stilgelegd. Dat is inzake Nabil B. waar dan ook voor gewaarschuwd werd. De kroongetuige zou niet meer kunnen getuigen – en Ridouan T. zou hebben gewonnen.
Hiermee verschilt de moord op advocaat Wiersum van vele andere moorden. Naast het verschrikkelijke persoonlijk leed dat zijn omgeving is aangedaan, is er ook een aanslag op de rechtsstaat gepleegd. Grote bewoordingen als deze zijn vaak ongepast, maar in dit geval terecht. Advocaten, juristen en docenten onderschrijven dit. Niet voor niets is dit internationaal nieuws. Hoe nu verder?
Gelukkig laat Nederland zich niet kisten. In Breda is een advocaat, mr. Schouten, opgestaan om de kroongetuige te verdedigen. In elk geval drie anderen hebben zich ook gemeld. Eén ding is duidelijk: we hebben een weerbare rechtsstaat en moedige juristen. Niets is zeker, maar vooralsnog lijkt het proces door te kunnen gaan.
De moord op Derk Wiersum is een dieptepunt in de Nederlandse rechtsgeschiedenis. Desalniettemin mag nooit getornd worden aan de rechtsstaat en moet ons land weerbaar blijven tegen lafhartige criminelen die de bouwstenen van de eerlijke rechtspraak onderuit willen halen.
Met opgeheven hoofd en rechte rug mogen de vervangers van Wiersum de rechtbank binnentreden: het zijn zij die zorgen voor een eerlijk proces. Zij verdienen groot respect van ons allemaal, omdat zij de verdediging van onze rechtsstaat boven hun eigen absolute veiligheid stellen.
Beeld: T.P. Heinz
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
