Maandag werd Nederland opgeschrikt door een aanslag in een Utrechtse tram. Hierbij vielen vijf gewonden en drie doden. Deze verschrikkelijke gebeurtenis vond plaats slechts een paar dagen nadat een extreemrechtse terrorist 50 mensen vermoordde in moskeeën in Christchurch, Nieuw-Zeeland. Het zijn ziekmakende daden van zinloos geweld. Helaas stemmen een hoop reacties na deze aanslagen, vooral op social media, treurig. Waar je solidariteit en eensgezindheid verwacht, staan op Twitter verschillende mensen klaar om hun eigen gelijk te claimen.
Een vast patroon na een aanslag is het wijzen naar de media en de berichtgeving. Er is vaak sprake van verontwaardiging op sociale media over de benaming van schietincidenten en al helemaal over de daders. Zo zijn de ‘realisten’ op Twitter er als de kippen bij om zich af te vragen wat de afkomst van de dader was. Als daar nog niks over is bekend gemaakt (omdat de media volledig willen zijn en conclusies uit onderzoeken willen afwachten) zien deze realisten dit als een bevestiging van hun gedachte dat media de afkomst van daders willen verzwijgen.
Niet alleen aan rechterzijde doet deze ophef over terminologie zich voor. Na de aanslag in Christchurch circuleerde de infantiele meme van tekenfilmserie Family Guy weer over de socials: een plaatje waarbij hoofdpersoon Peter Griffin staande wordt gehouden en iemand een boekje voor zijn gezicht houdt met huidskleuren: bij lichte huidskleuren staat ‘mentally ill’, bij donkere huidskleuren staat ‘terrorist’. Nu wil ik raciale stereotypering zeker niet ontkennen, maar in dit geval vind ik het zeer misplaatst. Direct na een aanslag zijn media volop bezig met informatie verzamelen over de dader en daarbij wordt gespeculeerd over mogelijke motieven. Het is logisch dat daarbij bijvoorbeeld psychopathie niet wordt uitgesloten; als je onschuldige mensen vermoordt, is er echt iets mis met je. Verder klopt het niet: van de NOS tot CNN, allemaal spreken ze (terecht) over ‘terrorist’ als het gaat over Brenton Tarrant, die de aanslagen in Christchurch pleegde.
Op een deel van links Twitter ontstond ophef omdat het AD kopte met het woord ‘moskeeschutter’ in plaats van ’terrorist’. De tweeps deden zelfs de moeite om AD-koppen na islamitische aanslagen op te halen, waarin de daders van deze aanslagen wél ‘terroristen’ werden genoemd. Vreselijk kortzichtig: in een ander AD-artikel waarin het gaat over het handgebaar van de ‘moskeeschutter’ in de rechtszaal, wordt juist expliciet vermeld dat hij een extremistische racist is. Ook is het heel makkelijk scoren met het uitlichten van één kop; voor hetzelfde geld kan de volgende kop wél het woord ‘terrorist’ bevatten.
Veel zinniger zou het zijn om het nepnieuws op de sociale media te bestrijden; zo werden na de aanslag in Utrecht verschillende foto’s gedeeld van mensen die niet de dader waren, maar van wie wel geclaimd werd dat zij de schutter waren.
Het duiden van de aanslagen voor ideologische bevestiging gebeurde helaas niet alleen in de krochten van Twitter. Zo besloot Forum voor Democratie een campagnebijeenkomst in Den Haag door te laten gaan, terwijl vrijwel alle andere partijen hun campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen hadden stilgelegd na de aanslag in Utrecht. Goed dat de partij doorgaat met het werk van alledag en zich niet laat tegenhouden door terreur?
Nee. Dit heeft helemaal niets te maken met ‘niet wijken voor terreur’, dit is proberen een politiek slaatje te slaan uit dit drama. Partijleider Thierry Baudet sprak over ‘Utrecht’: ‘Nu is het klaar, VVD en CDA, met jullie beleid van open grenzen en met jullie volstrekt naïeve ongeïnteresseerde wegkijk-beleid als het gaat om integratie.’ Dit is strategisch; Baudet probeert vlak voor de verkiezingen nog even kiezers bij CDA en VVD weg te halen, gebruikmakend van een tragische dag als deze. Baudet noemt ook bewust deze twee partijen: van de huidige FvD-stemmers stemde ongeveer 16% bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 nog op VVD of CDA. Natuurlijk hoeven we niet op te kijken van de ‘grenzen-dicht’-retoriek van FvD, maar deze tragedie aanwenden om een politieke stoot uit te delen en kiezers te winnen, is misselijkmakend.
De partij BIJ1 deed iets vergelijkbaars na de aanslag in Christchurch: het publiceerde namens partijleider Sylvana Simons een statement dat voor het grootste deel bestond uit losse flodders over onderwerpen die niets met de terreurdaad te maken hadden. Zo wordt er een sneer uitgedeeld naar de SP en de PvdA omdat zij voorstander waren van het sluiten van het Haga Lyceum, een school waar volgens de AIVD mogelijk jihadistische inmenging heeft plaats gevonden. Van de SP wordt daarnaast gezegd dat zij proberen stemmers bij de PVV weg te halen. Ook in de rest van het statement wordt vooral afgegeven op linkse partijen en een sentiment gecreëerd dat BIJ1 de enige partij zou zijn die racisme en xenofobie serieus neemt en zich er tegen uitspreekt. Zo wordt gesteld dat er ‘geen noemenswaardige verontwaardiging vanuit de samenleving’ was over de aanval op het Marokkaans-Nederlandse gezin in Urk. Sylvana Simons moet de column van Elfie Tromp ongetwijfeld gemist hebben. Kritiek op andere partijen hoort natuurlijk bij een democratie, maar dit is ‘kont tegen de krib’-politiek die BIJ1 wel vaker hanteert in de hoop teleurgestelde linkse kiezers te winnen.
Het zijn treurige tijden. Juist in tijden van terreur zouden we de handen ineen moeten slaan en samen naar oplossingen moeten zoeken om deze afschuwelijke daden in de toekomst te voorkomen, in plaats van wantrouwen te spuien over de media en te sneren naar andere partijen voor het eigen politieke gewin. Hulde aan de hulpverleners, politiemensen, journalisten en mensen die hun best deden om de dader op te sporen. Hulde aan held Abdul Aziz, die de terrorist in Nieuw-Zeeland verjoeg uit de tweede moskee voordat hij daar nog meer schade aan kon richten.
Misschien is het ook een tip aan mezelf: om meer aandacht te besteden aan de mensen die iets goeds doen en opstaan tegen terreur, in plaats van aan de schreeuwers op Twitter en de partijen die verdeeldheid proberen te zaaien.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
