Een heuse mediastorm zorgde vorige week voor een barometrisch minimum boven de lage landen. Rockster Anouk, de lieveling van anti-establishment links, had op Threads een onconventionele uitspraak gedaan. Anouk schreef dat “je pipi eraf hakken” je geen vrouw maakt, “maar dit wel”. Een foto van bebloed wc-papier sprak verder voor zich: vrouwen menstrueren.
Wie heeft het niet uit volle borst met haar meegezongen: “I’m sorry for the times that I made you scream / for the times that I killed your dreams / for the times that I made your whole world rumble”? Anouk was nobody’s wife en is, een rocker waardig, ook nobody’s ‘cis-woman’. Toch kwam aan de mediaverontwaardiging over haar statement geen einde.
Honderden klanken werden tot één gedruis ineen gedraaid en luid versterkt naar buiten gebracht. Hart van Nederland liet weten dat BN’ers boos en teleurgesteld zijn. RTL vond het bekrompen. De Volkskrant kopte dat ongesteld kunnen worden niet bepaalt of je vrouw bent. Vrouwenblad Libelle citeerde gewoon alle bekende Nederlanders die er iets van vonden. En de LINDA. wist dat transvrouw en influencer Nikkie de Jager woest was op Anouk: “Laat ons verdomme met rust!” Op Joop tenslotte liet de voorzitter van het COC weten dat “woorden van haat, zoals van de zangeres”, een negatieve invloed hebben op het mentale welzijn van transgender- en non-binaire personen.
Ondertussen vroeg ik me af hoe het gesteld is met mijn eigen mentale welzijn en dat van mijn vrienden. Mijn vriendengroep bestaat voornamelijk uit progressieve vrouwen die net als ik hun hele leven links liberaal of groen stemden: docenten, kunstenaars, juristen, therapeuten, ondernemers, artsen en ambtenaren. Als we elkaar tegenwoordig ontmoeten gaat het steeds vaker over hoe vreemd het is dat vrouwelijke lichamen plotseling ‘lichamen met vagina’s’ worden genoemd.
Mijn vriendinnen vinden het niet prettig om gereduceerd te worden tot ‘baarmoeder bezitters’ of ‘mensen die menstrueren’. Ze zijn verontwaardigd dat termen als ‘vrouwen’ en ‘moeders’ worden herschreven of afgeschaft. En ze vinden de nieuwe gewoonte van sommige journalisten om onzinnige termen te gebruiken zoals “haar penis” een gotspe.
‘Cis vrouw’ is geen naam of identiteit die vrouwen voor zichzelf hebben gekozen. Hij is gecreëerd door een trans ally en wordt gebruikt om vrouwen als klasse een naam te geven die niet van hen is. Vrouwen hebben er niet mee ingestemd om opnieuw door anderen benoemd te worden, zoals ons door de geschiedenis heen is aangedaan: door mannen benoemd, geïdentificeerd en gedefinieerd te worden.
Op de website OneWorld (“journalistiek vóór gelijkheid en tegen onrecht”) lijkt transvrouw Marte Hoogenboom het ogenschijnlijk helemaal met ons eens. Door vrouw-zijn gelijk te stellen met menstrueren, schoffeerde de “transfobe” Anouk volgens Hoogenboom iedereen die geen ‘cisgender’ man was. Maar dat is nu juist het punt: de stijlfiguur van Anouk heet ironie en suggereert dat vrouw zijn inderdaad veel meer is dan een mens zijn dat menstrueert.
Het bloed dat door de wc spoelt is een pars pro toto, voor het feit dat vrouw-zijn verder gaat dan een ‘identificatie’. Het zit in iedere cel van je lichaam, het zit in een in onze genen aanwezig geheugen dat je verbindt met je voormoeders, het zit in je pijnlijke menstruatie, die je iedere maand weer onder de oppervlakte trekt, het zit in je ‘coming of age’ als vrouw in een wereld die voor mannen is gemaakt. Nog steeds.
Maar eigenlijk was dit nog niet Hoogenbooms belangrijkste punt: dat was dat niet alleen Anouk, maar “de halve Tweede Kamer ons vergelijkt met kindermisbruikers en tbs’ers.” Anouk is, met andere woorden, schuldig door associatie.
Margriet van Heesch, cultureel socioloog aan de Universiteit van Amsterdam, maakte het nog bonter. Van Heesch verwijt Anouk in het AD een “totaal gebrek aan empathie” door te willen bepalen wie er een echte vrouw is en wie niet. “Alleen maar omdat zij haar eigen genderidentiteit wil bevestigen.”
Ik vrees dat Van Heesch het punt mist dat de post van Anouk juist suggereert dat zij helemaal geen genderidentiteit heeft, maar met haar vlees en maandelijks bloed vrouw is. En dat is volgens Van Heesch dan weer een punt: hiermee plaatst Anouk zich in “een stroming die zegt dat transmensen gek of raar zijn. Of zelfs gevaarlijk.” En: “Autoritaire leiders als Bolsonaro, Meloni en Poetin behoren daar ook toe.”
Anouk was niet alleen schuldig door associatie, ze werd geassocieerd met de allergrootste schurken en dictators. De grofheid trof me. Hoe vreemd, dacht ik, dat een wetenschapper zich zo openlijk vrouwonvriendelijk uitlaat. Je zou als gewetensvol sociaal wetenschapper toch zeker ook wel aan vrouwen en kinderen moeten denken als je een politiek standpunt inneemt dat tegen de belangen van vrouwen ingaat? Het was gepast geweest als Van Heesch ergens erkende dat de rechten van vrouwen en transgender mensen in evenwicht moeten zijn.
Niets van dat alles gebeurde. Nergens. Organisaties, van scholen en universiteiten tot openbare diensten, van regelgevende instanties tot grote mediabedrijven, hebben vrijwel geruisloos ‘sekse’ vervangen door ‘genderidentiteit’. Hoe dit vrouwenrechten en mensenrechten ondermijnt, waaronder de vrijheid van meningsuiting, bleek de afgelopen weken.
Zo zagen we opeens een merkwaardig monsterverbond tussen Libelle, Linda, AD, Volkskrant, Joop en OneWorld. Als uit één mond klonk dat het uiten van genderkritische opinies de verdenking van alle andere linkse en liberale bondgenoten zal bevestigen. Namelijk dat vrouwen die sceptisch staan tegenover de genderidentiteitsideologie in de greep zijn van rechts, reactionair, anti-woke denken.
Gaat dit nog over Anouk? Of gaat dit over ons?
Er zijn nogal wat mensen die liever niet nadenken over de problemen met genderidentiteitsideologie omdat ze zich hyperbewust zijn van de mogelijkheid geassocieerd te worden met mensen aan de rechterkant. Dit geldt bijvoorbeeld voor al degenen die eerst even afwachten om te weten te komen wat anderen denken voordat ze een standpunt durven innemen dat nergens tegenin gaat.
Maar er zijn ook mensen, ook aan de linkerzijde van het politieke spectrum, die meer moed tonen. Zij verdedigen fundamentele mensenrechten met betrekking tot de rechten van vrouwen en kinderen, zonder af te wachten wie het met hen eens is. Zij begrijpen dat mensen het over politieke scheidslijnen heen eens kunnen zijn dat het levenslang medicaliseren van kinderen of het ‘openbreken’ van de categorie vrouwen niet per se een goed idee is.
Hier ligt ook een vraag voor linkse media die als in een collectieve reflex gebruik maken van schuld door associatie. Hoe eerlijk en hoe strategisch is het om publiekelijk vernietigende aanvallen te lanceren op dwarslopers als Anouk? Je kunt op je vingers natellen dat het onvermijdelijk is dat veel fans en andere genderkritische vrouwen zich vernederd en in het defensief gedwongen zullen voelen. Hoe verstandig is het om te insinueren dat deze vrouwen slecht zijn, door hen te associëren met de baarlijke duivel, of hen te beschuldigen van heulen met mensen die ‘niet deugen’? Als je deze grote groep vrouwen voor je standpunt wilt winnen, dan zijn er productievere strategieën denkbaar.
Er staat veel meer op het spel. Dit gaat niet langer alleen maar over Anouk of zelfs ‘alleen maar’ over vrouwenrechten. Het mediatumult rondom Anouk is een voorteken. Het Europese parlement heeft op 18 januari een resolutie aangenomen die iedere vorm van gender kritiek tot ‘hate speech’ kan verklaren en strafbaar stellen.
Waar hate-speech nu wordt gedefinieerd als haat jegens een bepaald ras, huidskleur, religie, nationaliteit, etniciteit, seksuele geaardheid of geslacht roept de resolutie op de definitie uit te breiden naar “gender, genderidentiteit, genderexpressie [..] en elk ander fundamenteel kenmerk“. Bij gebrek aan een objectieve definitie is het makkelijk voor te stellen dat de resolutie als een blanco cheque fungeert om alles waarmee iemand geassocieerd kan worden strafbaar te stellen.
De eerste arrestaties van popartiesten zijn in de UK al gevallen. Underground punkzangeres Louise Distras werd vooruitlopend op de nieuwe Europese wetgeving vorige maand alvast gearresteerd door de politie van West Yorkshire, vijf uur in hechtenis gehouden en vervolgens ondervraagd over opmerkingen die ze maakte over het belang van biologische sekse tijdens een optreden op GB News. In wat voor een (politie)staat willen we als linkse mensen eigenlijk leven?
Foto: Anouk live in Groningen, 2019
Fotograaf:Ben Houdijk
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
