De protesten naar aanleiding van de dood van George Floyd hebben het onderwerp racisme opnieuw op de publieke en politieke agenda gezet. We kunnen er als samenleving niet langer omheen: racisme, zowel in haar institutionele als haar alledaagse variant, is een probleem in onze samenleving. En veel mensen komen hiermee in aanraking. Tijd om dit racisme voor eens en voor altijd uit te bannen dus.
Makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoe gaan we dat doen? Door te blijven protesteren, door politici tot actie aan te zetten en door mensen bewust te maken van hun eigen heersende vooroordelen? Of door het bekladden van standbeelden, het oproepen tot censuur en het creëren van een cultuur van doorgeslagen politieke correctheid?
Wat in mijn optiek in elk geval nodig is, is een progressief patriottisme dat drager kan zijn van de kern van het antiracisme en dat vorm kan geven aan een Nederlandse samenleving waar niet langer plek is voor racisme.
Progressief patriottisme staat voor een inclusieve vorm van vaderlandsliefde. Voor een land en een natie waar eenieder bij hoort die erbij wil horen, ongeacht etniciteit, afkomst, culturele achtergrond of religie. Een land waarin alle burgers gelijk zijn voor de wet en gelijkwaardig behandeld worden. Waar er niet langer in ‘wij’ en ‘zij’ gedacht wordt, maar alleen nog maar in ‘wij’. In een land dat trots mag zijn op de prestaties die zij levert.
Zoals bijvoorbeeld hoe goed we het in Nederland voor elkaar hebben qua democratie en bestuur. De verzorgingsstaat die ons in staat stelt om goed onderwijs, goede zorg en sociale zekerheid te genieten. En onze manier van leven, die een hoge kwaliteit van leven kent. Het gaat hierbij niet zozeer over prestaties geleverd in het verleden, maar in het hier en nu. In het streven naar een samenleving waar ook racisme voorgoed tot het verleden behoort.
Zover is het uiteraard nog lang niet, maar het is wel het ideaal waarvoor nu zoveel mensen de straat opgaan. En met reden. Nederland is vermoedelijk een van de minst racistische landen ter wereld, maar dat mag ons niet ontslaan van de verantwoordelijkheid om het bestaande racisme te vuur en te zwaard te bestrijden. In een land dat waarlijk trots op zichzelf wil zijn is immers voor racisme, discriminatie en uitsluiting immer geen plek.
Ware patriotten zouden er goed aan doen om zich dit te realiseren. Liefde voor je land gaat niet alleen maar over wat zeevaarders eeuwen geleden deden, laat staat over hun standbeelden in het hier en nu. Liefde voor je vaderland gaat over liefde voor je medeburger, naast je medeburger staan wanneer deze te lijden heeft, en met elkaar proberen dit land een nog beter land te maken.
Een dergelijke omslag in het denken, waar het progressief patriottisme drager van kan zijn, is hard nodig op zowel links als rechts. Te veel vervallen we bij dit soort heftige debatten in wij-zij denken en dreigt het klimaat giftig te worden. Dit gaat ten koste van het uiteindelijke doel: die mooie Nederlandse samenleving waar iedereen zichzelf kan zijn, die de belofte van gelijkwaardigheid waarmaakt en waarin alle Nederlandse burgers zich gezien, gehoord en gewaardeerd voelen.
Een progressief patriottisme kan burgers van verschillende achtergronden en gezindten verenigen in dit streven. Het plaatst mensen naast elkaar in plaats van tegenover elkaar. Samen zijn wij Nederland. En samen moeten wij dit probleem aanpakken. Niet ten koste van elkaar, maar samen met elkaar.
En patriottisme hoeft zeker niet problematisch te zijn, zolang het maar inclusief is. We moeten dan ook af van het idee dat alles wat met nationalisme te maken heeft eng en fout is, en zoveel mogelijk verbannen moet worden naar de marges. Daarmee worden uiteindelijk alleen illiberale krachten gevoed die het nationalisme gebruiken voor hun eigen agenda.
In plaats daarvan zouden juist progressieve krachten, inclusief de antiracistische, er goed aan doen dit progressieve patriottisme te omhelzen en het tot de kern te maken van hun agenda waarmee zij streven naar die betere samenleving. Immers, die betere samenleving kan alleen bewerkstelligd worden wanneer we dat samen doen. Voor Nederland. En voor alle Nederlanders.
Afbeelding van Valdas Miskinis via Pixabay
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
