Op de Vrij Links Kieslijst staan vrijzinnige kandidaten van politieke partijen die op 17 maart meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen. Aan de hand van zes vaste vragen bevragen we tot aan de verkiezingen in een serie interviews een aantal kandidaten op hun vrijzinnige en sociale gehalte. Alles om het de zwevende kiezer te vergemakkelijken.
Vandaag deel 3: Nevin Özütok, de nummer 17 van GroenLinks.
De Vrij Links Kieslijst bestaat uit politici die zich in het publieke debat manifesteren op Vrij Linkse thema’s als mensenrechten, vrijheid, secularisme, maatschappelijke en economische (on)gelijkheid of de insteek in het debat over diversiteit. Ook jij bent genomineerd. Waarom zou een Vrij Linkse kiezer nu juist op jou moeten stemmen? Of met andere woorden, waarom is een ‘vrij linkse stem’ bij jou in goede handen?
“De kernwaarden van Vrij Links passen mij als een warme jas. Ik onderstreep die kernwaarden niet alleen, ik draag ze ook uit door de dingen die ik heb gedaan. Ik ben een groot voorstander van de scheiding van kerk en staat, zo ben ik ook opgevoed. En in mijn omgeving ben ik iemand die pal staat voor mensenrechten. De vrijheid om jezelf te kunnen zijn en je eigen identiteit vorm te geven zoals jij wilt leven, dat zijn waarden die gekoesterd en beschermd moeten worden.”
Zijn die waarden momenteel in gevaar in Nederland?
“Ik zie dat onze vrijheden onder druk zijn komen te staan. Het wordt moeilijker om jezelf te kunnen zijn. Als je kijkt naar bijvoorbeeld vrouwenrechten en lhbti-rechten, dan wordt het mij duidelijk dat we er nog niet zijn. Als het gaat om het verankeren van die rechten moeten we ervoor zorgen dat het niet alleen getolereerd maar ook echt geaccepteerd wordt, en wat dat betreft hebben we nog wel wat te doen. Het is van de gekke dat vrouwen op straat te maken hebben met intimidatie als ze een kort rokje dragen en dat homoseksuelen op straat te maken krijgen met scheldpartijen en pesterijen, en soms zelfs met geweld. Dat is afschuwelijk.”
Denk je dat het erger wordt, of zie je verbetering?
“Het is echt alle hens aan dek wat mij betreft, we kunnen niet tolerant zijn als het gaat om het gebruik van geweld. We moeten ook echt stappen zetten, aangifte makkelijker maken, specialisten aanstellen bij de politie die er oog voor hebben, maar ook in de samenleving moeten we bespreekbaar maken welke waarden wij koesteren, en daar wij pal voor staan. Dat betekent dat ook bestuurders, maatschappelijke organisaties en schoolbesturen hier een taak in hebben.”
Vind je dat de overheid voldoende doet op dit gebied?
“Roze in Blauw is een belangrijke groep binnen de politie. Ik heb een motie ingediend om ze in staat te stellen hun collega’s te helpen als het gaat om het aanspreken van daders en het helpen van slachtoffers van homogerelateerd geweld. Momenteel is Roze in Blauw een vrijwilligersnetwerk, maar wat ik wil is dat leden van dit team ook echt vrijstelling kunnen krijgen in uren als het erom gaat die transformatie en die gevoeligheid binnen het corps voor elkaar te krijgen. Maar helaas krijg ik nul op het rekest, ondanks het feit dat mijn motie breed ondersteund is in de Kamer. De minister gaat er niet mee aan de slag. Dat is verschrikkelijk, maar des te meer reden om ermee door te gaan en het iedere keer weer aan de kaak te stellen.”
Kort samengevat staat Vrij Links voor vrijheid van levensovertuiging, vrijheid van levenspad en vrijheid van liefdespad. Heb je je in je werk of privé-leven op dit gebied wel eens belemmerd gevoeld?
“Zeker, meerdere keren. Enkele jaren geleden voer ik tijdens Gay Pride in Amsterdam mee met de Turkse boot. Na afloop heb ik heel veel bedreigingen en vervelende opmerkingen naar mijn hoofd gekregen. Maar goed, dan denk ik maar: blaffende honden bijten niet.
“Recenter is de kwestie rond de Armeense genocide. Samen met vier andere Kamerleden met een Turkse achtergrond heb ik meegestemd met de motie die de regering oproept om de Armeense genocide die door Turkije heeft plaatsgevonden, te erkennen. Daarna zijn er in de pers uitingen van Denk geweest, we werden met naam en toenaam genoemd en er werden foto’s van ons gepubliceerd. Nou, toen was echt het hek van de dam.
“De haatmails en bedreigingen die daarop volgden waren zeer ernstig. Dat reikte zelfs tot Australië en Canada, vanwaar ik mailtjes kreeg van mensen met dezelfde achternaam, die me via social media vroegen waar ik mee bezig was. Sommige mensen steunden me, maar aan de andere kant waren er mensen die zeiden dat het niet waar was. Zij vonden dat ik dat moest bevestigen. Tot op heden heeft Denk daar helemaal geen excuus voor aangeboden, terwijl ze weten dat zij de veroorzakers zijn. Ze maken zich hard tegen etnisch profileren in de kamer, maar zij hebben het etnisch profileren bijna uitgevonden.
“Ik sta achter die motie, wat er ook gebeurt. Ik heb in de praktijk gezien wat die genocide heeft veroorzaakt. In Adana, waar ik tot mijn twaalfde heb gewoond, was er aan de rand van de stad een gebied en als we daar langskwamen met de dolmuş raakte mijn oma altijd overstuur en begon ze te huilen. Mijn oma was een sterke vrouw en een voorbeeld voor mij. Ze heeft altijd gezegd dat daar mensen zijn vermoord, terwijl ze daarvoor buren van elkaar waren. De verhalen waren hartverscheurend. Het was buiten de stad, maar het gehuil en geschreeuw was tot in het centrum van de stad te horen. Dat is mijn oma altijd bijgebleven en dat heeft ze ons ook altijd verteld.
“We moeten niet proberen de donkere kanten van onze geschiedenis te verstoppen. Dat geldt voor Nederland en het slavernijverleden, en dat geldt voor Turkije en de Armeense genocide. Alleen als we dat erkennen kunnen we weer nader tot elkaar komen. “
Zie je wat dat betreft een oplossing in het verschiet, of hebben we nog een lange weg te gaan?
“Ik denk dat er nog een lange weg te gaan is. Je ziet dat leiders die sterk lijken over te komen en overheersend zijn een bepaalde aantrekkingskracht uitoefenen op veel mensen. Dat is ook het geval bij veel Turkse jongeren die zich in Nederland niet helemaal thuis voelen en zich ook niet aangesproken voelen door de samenleving. Die neigen alles over te willen nemen wat het regime in Turkije uitdraagt. Maar het feit dat ze zich hier niet thuis voelen mag geen excuus zijn om met je rug naar de samenleving te gaan staan. Ik zou wel eens willen zien wat er zou gebeuren als zij zich in Turkije zouden uiten voor hun vrijheden, met wat voor overheidsdruk en geweld ze dan te maken krijgen. Tegelijkertijd moeten we bij incidenten in Nederland niet roepen dat mensen moeten oprotten naar hun eigen land. Dat is zeker niet bevorderlijk voor de integratie en het gevoel erbij te horen.
“Ik ga het gesprek met die jongeren aan waar ik ze tegenkom. Het is geen makkelijk gesprek, maar ik merk dat het gevoel van je niet vertegenwoordigd voelen en niet erkend en geaccepteerd worden bij die jongeren echt heel erg sterk is. Daar komt bij dat de Turkse overheid de banden met de Turkse gemeenschap erg kort wil houden. Dat geldt voor Nederland, maar bijvoorbeeld ook voor Duitsland. En blijkbaar hebben ze daar voordeel bij. Die kracht moeten we niet onderschatten. Zoals zoveel mensen zitten die jongeren in hun eigen bubbel. Waar ik me het meeste zorgen om maak is dat ze geen kennis meer maken met andere ideeën. Ik merk wel dat ze er open voor staan en ik probeer ze ook aan te spreken op de vrijheden die ze hier hebben, het feit dat ze kritiek op Rutte mogen hebben en niet bang hoeven te zijn dat ze dan de kans lopen om opgesloten te worden. Ik merk dat dat wel ingang vindt.”
Je hebt ook meegelopen met Pride Istanbul. Waarom was dat voor jou zo belangrijk?
“De eerste keer dat ik midden in Pride Istanbul belandde was ik op vakantie. Het regime was toen nog niet zo streng. Overal in de straten rondom Taksim en daarbuiten waren er activiteiten. Er heerste een goede sfeer, iedereen riep ‘liefde is liefde’, en de deelnemers durfden voor hun geaardheid uit te komen. Later werden de bijeenkomsten in Taksim verboden. Ik had een en ander al meegemaakt toen ik op de Turkse boot hier in Amsterdam stond, dus ik wilde er ook in Istanbul heel graag bij zijn. Het is belangrijk dat ook in Turkije iedereen in vrijheid kan leven.
“Ik weet dat jongeren met een Turkse achtergrond in Nederland problemen hebben om uit de kast te komen. Ik weet ook dat veel ouders zich afvragen hoe ze daarmee om moeten gaan. Voor mij is het erg belangrijk dat er acceptatie komt in het gezin en bij de ouders. Samen met een collega in Amsterdam-Oost ben ik, toen ik daar wethouder was, een project gestart waarin we in gesprek gingen en waarin lhbti jongeren in groepen aan moeders uitlegden wat het voor hen betekent om homo te zijn, om niet geaccepteerd te worden. Ik hoop daarmee iets aan de acceptatie te kunnen doen.”
Ook in Nederland zien we de toenemende neiging om kunst te willen tegengaan als die vermeend ‘kwetsend’ zou zijn. Hoe kijk jij naar ‘kwetsende kunst’ en wat is je favoriete, door anderen als kwetsend ervaren kunst?
“De vrijheid van kunstenaars om zichzelf te uiten en ons een spiegel voor te houden vind ik heel erg belangrijk. Dat moeten we te allen tijde beschermen. Mensen kunnen zich gekwetst voelen door een bepaalde kunstuiting, maar je hebt geen recht om niet gekwetst te zijn. Dat hoort erbij. Want het is juist de bedoeling van kunst om je te bewegen, om je te raken. Waar ik me zorgen over maak is dat kunstenaars door de bedreigingen zelfcensuur gaan toepassen. Dan zijn we echt verder van huis. We moeten te allen tijde voorkomen dat dat gaat gebeuren.
“Wat er in Rotterdam gebeurde met die docent was verschrikkelijk. Hij gebruikte die spotprenten in zijn lokaal als materiaal om duidelijk te maken wat vrijheid in de samenleving betekent, en dat iedereen de vrijheid heeft te zijn wie je wilt zijn. Die prenten moeten er zijn en die leraar moet het als materiaal kunnen gebruiken. Er moet te allen tijde maatschappijkritiek kunnen zijn, en ook kritiek op de overheid. Dat is een democratisch recht van ons allemaal.”
Als je premier wordt met een absolute meerderheid, op welk beleidsterrein ga je dan wát als allereerste regelen?
“Ik zou kijken naar hoe het nou precies zit met de mensenrechten in ons land. Hebben we artikel 1 van onze Grondwet goed verankerd? Werkt de wetgeving in de uitvoering zodanig dat die waarden overal overeind blijven? Ik denk aan de opvang van vluchtelingen met een lhbti-achtergrond; als ik zie hoe de IND daar bijvoorbeeld mee omgaat, dan is er zeker nog ruimte voor verbetering. Ik denk ook aan vrouwenrechten. Zo moeten vrouwen vrij en veilig naar een abortuskliniek kunnen zonder dat ze bang hoeven te zijn dat ze op straat of voor de abortuskliniek worden geïntimideerd. En de toeslagenaffaire heeft duidelijk gemaakt dat discriminatie nog steeds verweven is met ons systeem. Hoe gaan we dat eruit krijgen?”
Het is duidelijk dat je je Kamerlidmaatschap heel graag een vervolg wilt geven na de verkiezingen. In de peilingen schommelt GroenLinks zo rond de 10 zetels, misschien net iets meer, maar het zullen er geen 17 worden. Jij staat op nummer 17 van de GroenLinks kieslijst. Hoe komt het dat een progressieve politicus die GroenLinks 100 procent zou moeten omarmen, zo laag staat?
“Echt begrijpen doe ik de kandidatencommissie ook niet. Als ik naar de lijst kijk, dan zie ik dat groen en jong belangrijke factoren waren voor een hogere plaats, dat heeft de keuze duidelijk beïnvloed. Ik blijf het natuurlijk jammer vinden, maar ik denk dat er nog steeds een kans is dat ik in de Kamer kom. Ik heb vertrouwen in de kiezers en ik reken op voorkeurstemmen.
“Ik sta voor de progressieve waarden van GroenLinks, ik ben al vijftien jaar actief voor GroenLinks en dat zal ik ook blijven. Ik zie daarin geen verandering. We hebben de afgelopen vier jaar goed werk verzet, en ik zou graag nog een tweede termijn doen, dat zou ik echt de kroon op mijn politieke werk vinden.”
Je staat op nummer 9 van de Vrij Links Kieslijst. Die plek hebben we natuurlijk niet zomaar gekozen.
“Je refereert aan nummer 9 op de GroenLinks kieslijst? Toen ik een gesluierde vrouw zo hoog op de lijst zag was mijn eerste gedachte dat ik het natuurlijker zou vinden om dat op de lijst van het CDA of de ChristenUnie te zien. Later kwamen die beelden van demonstraties, haar relatie met Femyso en beschuldigingen dat er onder Femyso banden zijn met de Moslimbroeders. Nou, als dat zou kloppen dan schrik ik daar natuurlijk van. Maar ze heeft gezegd niets te maken te hebben met dat gedachtengoed en ze heeft er afstand van genomen.”
Hoe kijk je naar bijzonder onderwijs en artikel 23 in relatie tot kansengelijkheid?
“Ik ben voor de scheiding van kerk en staat. Ik ben geen onderwijswoordvoerder, maar ik denk dat artikel 23 echt aan herziening toe is. Ik vind het heel belangrijk dat kinderen uit verschillende culturen en van verschillende achtergronden op school bij elkaar zijn en dat ze van elkaar leren. Ik wil meer ruimte voor openbare scholen, zodat kinderen elkaar ontmoeten, wat ook geldt voor hun ouders. In de Indische Buurt in Amsterdam is er één islamitische school en er zijn in die omgeving ook openbare scholen. Er is een grote leegloop bij de openbare scholen terwijl de islamitische school uit zijn voegen groeit. En daar gaat het mij om.
“Ik zou graag willen dat als het gaat om secularisatie en seculiere waarden, we echt gaan kijken hoe dat zich verhoudt met ontwikkelingen die we in de maatschappij zien. Ik vond het als wethouder hartverscheurend dat die kinderen elkaar niet ontmoeten, dat ze allemaal in hun eigen bubbel leven.”
In hoeverre is voor jou progressiviteit verenigbaar met religieuze orthodoxie?
“Het staat heel ver van me af omdat ik geen politiek bedrijf met een religieuze achtergrond. GroenLinks is een progressieve partij en ook Kauthar heeft het programma omarmd. Ik ken haar nog niet, dus wat dat in de praktijk betekent gaan we zien. Ik kan me ook voorstellen dat iemand echt een ontwikkeling kan doormaken. En uiteindelijk beslissen de leden over de kandidatenlijst.”
Maar de leden kiezen vrijwel altijd slaafs de keuze van de kandidatencommissie. We zagen dat ook bij de PvdA.
“Jij noemt het slaafs. Ik noem het loyaal, dat klinkt wat positiever. Ik denk dat de leden veel meer geïnteresseerd zijn in het partijprogramma, als het daarover gaat komen er heel veel opmerkingen, amendementen en moties. De leden zijn heel erg van de inhoud.
“Ik blijf optimistisch. Dingen kunnen veranderen. En ik houd me altijd vast aan het gezegde van mijn oma: ‘De strijd is pas af als deze ook gestreden is’.”
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
