In het kader van de tiende Week van Het Vergeten Kind (28 januari – 4 februari), heeft Stichting Het Vergeten Kind een petitie gelanceerd om gesloten jeugdzorginstellingen af te schaffen. Uit onderzoek bleek namelijk dat 86 procent van de kinderen beschadigder uit zo’n instelling komt dan dat ze erin gingen. Karien van der Mei sprak met ervaringsdeskundige Nienke (18).
In 2020 alleen al kwamen ruim 1800 kinderen in de gesloten jeugdzorg terecht. Vaak ging het om kinderen die slachtoffer waren van misbruik, mishandeling of verwaarlozing, met complexe problematiek. Het Vergeten Kind sprak met jongeren en hulpverleners van 18 verschillende instellingen om hun ervaringen te onderzoeken. Van de kinderen gaf 84 procent aan niet de behandeling te hebben gekregen die ze nodig hadden, 78 procent bracht tijd door in een isoleercel en 54 procent werd dagelijks of wekelijks gefixeerd [in dit geval: door begeleiders vastgepakt en op de grond geduwd, red.].
Stichting Het Vergeten Kind pleit dan ook voor de afschaf van gesloten jeugdzorginstellingen en strijdt voor de oprichting van goede, stabiele woonplekken voor deze kinderen. Daarnaast wil de stichting meer bemensing in de jeugdzorg en een behandeling die gericht is op oorzaken in plaats van symptomen.
Nienke verbleef van haar veertiende tot en met haar zeventiende in zo’n gesloten jeugdzorginstelling.
Je hebt een ontzettend heftig levensverhaal, in je verhaal is bijvoorbeeld te lezen dat je uit een netwerk van mensenhandel en misbruik komt. Deze week is er veel aandacht voor de petitie van Het Vergeten Kind en dus ook voor jouw verhaal. Hoe is het voor jou om zo je persoonlijke verhaal aan de media te doen en erg in de belangstelling te staan?
“Het is soms natuurlijk wel lastig, maar het is in de eerste plaats belangrijk. Elke keer dat ik zo’n gesprek heb gehad en de reacties lees van mensen, besef ik hoe belangrijk het is dat we het wel doen. “
Kun je kort iets vertellen over waarom je terecht bent gekomen in de gesloten jeugdzorg en niet bijvoorbeeld bij een open instelling of andersoortige hulp hebt gekregen?
“Ik was al van jongs af aan bekend bij jeugdzorg. Op een gegeven moment ben ik ook uit huis geplaatst, maar er zijn heel weinig plekken voor kinderen in Nederland. Ik ben in een soort open instelling gekomen, maar daar kreeg ik niet de passende hulp, eigenlijk helemaal geen hulp. Af en toe een gesprek, maar dat was het ook. En ik had al veel last van trauma’s, dus ik had wel echt hulp nodig. Het ging steeds slechter met mij en op een gegeven moment ben ik op de crisisafdeling beland. Ik ben toen binnen een week naar de gesloten jeugdzorg overgeplaatst.”
Wat is het verschil tussen een gesloten ggz-instelling en gesloten jeugdzorg? Wanneer kom je bij de ene instelling terecht en wanneer bij de andere?
“Je wordt in de gesloten jeugdzorg geplaatst met een machtiging van de kinderrechter om je tegen jezelf of je omgeving te beschermen, maar wel als uiterste maatregel. In de praktijk gebeurt dit ook als er ergens geen plek is. In de jeugd-GGZ word je opgenomen als je psychische hulp nodig hebt. Het grote verschil is dat je in de jeugd-GGZ, maar zelfs in een jeugdgevangenis, een betere rechtsbescherming hebt omdat het onder een andere wet valt én dat je daadwerkelijk behandeling krijgt in de jeugd-GGZ.”
Je hebt uiteindelijk drie jaar in een gesloten jeugdzorginstelling gezeten. Hoe zag het dagelijks leven er daar voor je uit?
“Het is heel erg gestructureerd. Alle controle wordt bij je weggenomen. We werden wakker gemaakt in de ochtend, dan kreeg je de tijd om je aan te kleden en werden we gehaald voor het ontbijt. Daar kreeg je een bepaalde tijd de tijd voor en dan ging je weer terug naar je kamer. Er werd bij ons wel een soort van onderwijs aangeboden, maar ik kwam van het vwo en hetgeen mij hier werd aangeboden waren de plus-en-min-sommetjes die ik op de basisschool kreeg. Aan het einde van de schooldag ging ik weer terug naar de groep, maar op de groep was je eigenlijk heel afhankelijk van de groepsleider. Wij moesten bijvoorbeeld al vragen of we naar de wc mochten, omdat alles op slot zit. Dus de groepsleiding moet de deur voor je opendoen.“
Mocht je wel bezoek ontvangen?
“Alleen door de mensen die goedgekeurd waren. Je had een lijst waar mensen op stonden waar je contact mee mocht hebben, dat ging via de gedragsdeskundige en dat werd op die manier voor je bepaald. “
Gaat het er in elke instelling zo aan toe of is er veel verschil onderling?
“Ik denk wel dat er wat verschil is, maar dat het in de basis heel erg overeenkomt. Elke gesloten jeugdzorginstelling moet zich aan hetzelfde beleid houden.”
Als ik je bio (Nienkes verhaal is te lezen op de site van Het Vergeten Kind) lees denk ik: wat ongelooflijk oneerlijk en heftig dat je dan die ellende er ook nog bij krijgt terwijl je al zoveel hebt meegemaakt. Hoe voelde dat voor jou op dat moment?
“Ik voelde me mega eenzaam en gestraft. Ik wist zelf niet wat ik fout had gedaan en toch voelde ik me gestraft. Vooral ook heel erg alleen. Ik werd uit mijn omgeving gehaald en met een dvo-busje [dit betreffen busjes van de Dienst Vervoer & Ondersteuning, waar ook de zwaarste criminelen in worden vervoerd, red.] naar een instelling gebracht waar ik nog nooit van had gehoord. Ik had überhaupt nog nooit van gesloten jeugdzorg gehoord. En dan zit je daar op je kamer, met bijna niks, want je mocht ook niks. Het was voor mij wel echt heel erg zwaar.”
In je bio is ook te lezen dat je, nadat je uit de instelling kwam, eigenlijk nog altijd suïcidaal was en auto-mutileerde en zelfs weer met mensenhandel in aanraking kwam. Kunnen we concluderen dat de opname je dus eigenlijk helemaal niet geholpen heeft?
“Voor mij heeft het inderdaad niet geholpen. Ik had zelf toen ik daar kwam alleen psychische problematiek en ik werd geplaatst in een groep van jongeren met gedragsproblematiek. Je probeert jezelf daar staande te houden, dus op een gegeven moment neem je gedrag van andere jongeren over. Ik ging mezelf erg overschreeuwen want ik werd heel erg gepest en gekleineerd, juist omdat ik psychische problematiek had. Toen ik mezelf ging overschreeuwen werd het pesten minder, maar uiteindelijk heb ik meer problemen gekregen dan dat het me geholpen heeft. En door het auto-mutileren en suïcidaliteit werd ik bijvoorbeeld in de isoleercel geplaatst, maar toen ik daaruit kwam wist ik nog steeds niet hoe ik er zelf mee om moest gaan.”
Of hoe je überhaupt met die spanning om moest gaan…
“Nee. Dat werd je ook niet geleerd. Daar kreeg je de kans ook niet voor om dat te leren. Je leert alleen door fouten te maken en als je de ruimte krijgt om fouten te maken. Die ruimte krijg je niet in een gesloten jeugdzorginstelling. “
Waar had je wél behoefte aan gehad in die tijd? Wat had jou verder geholpen?
“Toen ik daar kwam was ik nog een kind dus waar ik heel erg behoefte aan had was een thuis, met liefde en aandacht. Een plek waar ik kon zijn en kon blijven en waar ik fouten kon maken en niet weggestuurd werd. Een veilige plek, waar je wel af en toe een arm om je heen krijgt of een knuffel krijgt. Ik was gelukkig een van de weinigen die wel behandeling kreeg, maar dit was niet de therapie die ik nodig had met mijn problematiek.”
In het nieuwe regeerakkoord is vastgelegd dat er wederom bezuinigd wordt op jeugdzorg en dat er een eigen bijdrage gaat gelden. Hoe landt zulk nieuws bij jou?
“Dat frustreert mij echt nog steeds heel erg. Ik was echt boos daardoor. Ik kan daar met mijn hoofd gewoon niet bij. We doen eigenlijk continu het tegenovergestelde van wat nodig is. Dat is ook in de gesloten jeugdzorg zo. Een kind dat suïcidaal is heeft liefde en aandacht nodig en moet niet alleen zijn op dat moment. En wat doen we? We plaatsen het kind in de isoleercel. Hetzelfde met die bezuinigingen. Bij iedereen is bekend dat er meer geld nodig is, en wat doen we? We gaan bezuinigen. Ik kan het gewoon echt niet begrijpen. En een eigen bijdrage: hoe onmogelijk wil je het maken voor gezinnen om hulp te vragen? Heel veel gezinnen kunnen die bijdrage niet betalen. Ik kan er echt met mijn hoofd niet bij.”
Je strijdt samen met andere ervaringsdeskundigen en Het Vergeten Kind voor de afschaffing van de gesloten jeugdzorg. Hoe zou wat jou betreft de zorg voor deze groep kinderen er wél uit moeten zien?
“Je wilt zoveel mogelijk een gezinssituatie creëren, dus zoveel mogelijk pleeggezinnen en gezinshuizen. Dat gaat natuurlijk niet altijd, dus dan zou je moeten denken aan een kleinschalige woonvoorziening. In ieder geval een plek waar een kind kan blijven en en liefde en aandacht krijgt. En vooral echt kleinschalig, want met een groep van acht of tien krijgt het kind ook weer niet die aandacht die het nodig heeft. En het is belangrijk dat de hulp naar het kind komt. Als er zich andere of meer problemen voordoen, dat je het kind dan niet verplaatst maar de hulp naar het kind laat komen. Ook is het belangrijk dat hulpverleners beter ondersteund worden en meer training en voorlichting krijgen over deze problematiek. En meer mankracht, dat ook sowieso.“
Wat kunnen politici doen?
“Als eerste nu natuurlijk de petitie tekenen. De gesloten jeugdzorg moet gewoon sluiten. Die bezuinigingen, dat kan niet. Daar zijn ze alweer over in gesprek maar ze moeten gaan investeren in die kleinschalige woonvoorzieningen.”
En wat kunnen de lezers van dit interview doen, behalve uiteraard de petitie tekenen?
“Zich inlezen. Ik denk dat heel veel mensen er niks vanaf weten en ik denk wel dat dat belangrijk is. Gesloten jeugdzorg komt veel voor. Dus zich inlezen, hun stem laten horen en de doelgroep steunen die hun steun nodig heeft. “
Tot slot. Hoe gaat het nu met je? En heb je toekomstplannen, een studie misschien?
Het gaat nu wel goed. Ik sta alleen wel tien-nul achter. En wat me heel erg kan frustreren zijn dingen als die bezuinigingen. Daar loop ik nog wel tegenaan. Ik wil sowieso weer naar school, want ik wil orthopedagogiek gaan studeren om ook zelf later in de jeugdzorg te gaan werken, maar ik moet wachten op de 21+-toets, helaas. Dat bedoel ik dus met: ik sta tien-nul achter.”
Ja en dat zijn dan alleen nog maar de praktische dingen…
“Precies. Dan heb je het nog niet eens over alle trauma.”
Na publicatie van dit interview schreef het Hoofd Behandeling van Parlan een openlijke excuusbrief aan Nienke.
De petitie voor het afschaffen van gesloten jeugdzorginstellingen kan nog tot 20 februari getekend worden. In de Week van Het Vergeten Kind staan diverse activiteiten op het programma om nog meer aandacht te vragen voor de afschaffing van gesloten jeugdzorginstellingen. Eerder verscheen over de gesloten jeugdzorg ook de documentaire Jason van Maasja Ooms.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
