Naar aanleiding van de epiloog in mijn boek ‘Eigen Volk’, dat verhaalt over de geschiedenis van de rechts-nationalistische beweging in West-Europa, schreef ik onlangs een opiniestuk in NRC Handelsblad. De strekking was dat de sociaaldemocraten in Denemarken de Deense verkiezingen hebben gewonnen door onder meer op migratiegebied een paradigmashift te maken, en dat de Nederlandse PvdA daar eens naar zou kunnen kijken.
Het artikel leverde op Twitter veel discussie en felle reacties op. Want hadden de Deense sociaaldemocraten niet ‘verloren’ omdat een deel van hun oude kiezers naar kleine linkse partijen was verhuisd en dit verlies was opgevuld met kiezers van rechts? En waren ze niet ronduit extreemrechts geworden? Geregeld werd ik er door twitteraars op gewezen dat partijleider Mette Frederiksen er op 5 juni met 0,4 procent op achteruit was gegaan, en de verkiezingen dus had ‘verloren’. Van enige nuance was soms nauwelijks sprake en een enkele prominente PvdA-twitteraar zette zijn Deense zusterpartij weg als ‘een partij met slappe knieën zonder principes, die om de macht te willen houden een knieval doet voor extreemrechts’.
Los van de emoties en debatten op Twitter, blijft het een feit dat de Deense sociaaldemocraten op 5 juni de grootste partij zijn gebleven. Ze hebben zich gehandhaafd. Ze hebben de verkiezingen gewonnen en ze onderhandelen momenteel over een nieuwe regering. Als een van de weinige sociaaldemocratische partijen in West-Europa staan ze middenin de macht. Momenteel onderhandelt Frederiksen over een nieuwe regering met steun of deelname van drie kleine linkse partijen, die op het gebied van integratie en immigratie tot compromissen bereid zijn. Een regeringsakkoord lijkt niet ver weg.
Afgelopen zondag stond ik in De Balie om vanwege het uitkomen van ‘Eigen Volk’ een antwoord te vinden op de vraag: wat wil de rechts-nationalistische kiezer en is er een progressief alternatief mogelijk op zijn of haar noden? Hierover hield ik een beschouwing waarin linkse antwoorden – van Sahra Wagenknechts Aufstehen! in Duitsland tot Mette Frederiksens paradigmaverschuiving in Denemarken – aan bod kwamen. Vervolgens was er een debat met politici, waaronder Paul Tang (PvdA) en Renske Leijten (SP). Het werd een enerverende middag die ik op deze site met u wil delen.
Wat wil de rechts-nationalistische kiezer? from De Balie on Vimeo.
De focus van mijn beschouwing lag op een antwoord op migratie vanuit Afrika, waarbij het Deense sociaaldemocratische migratieplan en ‘Marshallplan voor Afrika’ een voorbeeld kan vormen. De PvdA of andere progressieve partijen in Nederland hóéven dit voorbeeld niet te kopiëren, zo betoog ik. Maar ze zouden wél kunnen nadenken over een dergelijke paradigmashift op het gebied van migratie. Het Deense sociaaldemocratische plan is uitgediept, is voorzien van oplossingen (dit hoeven dus niet dé oplossingen te zijn), en voldoet aan alle internationale conventies en de mensenrechten.
Voor wat betreft het keiharde Deense integratiebeleid en de houding van de Deense sociaaldemocraten ligt het voor mij anders. Ik vind dat beleid vaak te ver gaan, doorgeschoten. Een voorbeeld is de Juwelenwet, die bepaalt dat asielzoekers hun juwelen en een deel van hun geldbezit moeten afstaan aan de Deense staat, wanneer ze asiel aanvragen in Denemarken. De sociaaldemocraten steunden deze wet vanuit de oppositie, maar bedongen dat juwelen met een sentimentele waarde, zoals trouwringen, niet hoeven te worden afgegeven. Ook het geldbedrag kregen ze iets omlaag. Niettemin zien deze aanpassingen eruit als een vlag op een modderschuit.
Hoe dan ook viel het zondag in De Balie op dat de linkse politici er nog niet echt uitkwamen. De vraag blijft dus of er een progressief antwoord mogelijk is op de wensen van rechts-nationalistische kiezers. En of er in Nederland binnen progressieve partijen een serieuze denkoefening kan ontstaan over een paradigmaverschuiving op het gebied van migratie. Het taboe over het beschermen van de buitengrenzen van de EU en het opzetten van een nieuw systeem voor migratie lijkt ‘op links’ erg groot. Toch hoop ik dat mijn beschouwing van zondag voor progressieve partijen en politici alsnog ‘food for thought’ kan zijn.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
