“Van en voor de middenklasse,” dat is de richting die Frans Timmermans kiest voor de nieuwe beweging die uit de Partij van de Arbeid en GroenLinks moet ontstaan. De PvdA als arbeiderspartij? Das war einmal.
Nu is de klassieke arbeider ook een symbool uit een inmiddels ver verleden. De taaie arbeider – blauwe overall, roet op zijn gezicht – heeft plaatsgemaakt voor een leger aan adviseurs, ambtenaren en administratief medewerkers met de beste bedoelingen. Wie niet strak in het pak zit, heeft toch minstens een overhemd, niet blauw, maar met zo’n kek printje. De proletarisering van de samenleving die Marx voorspelde is afgewend, hoera!
De keuze van de PvdA is op zich niet vreemd. Electoraal succes zit volgens velen immers bij de middenklasse. Het helpt dat het volstrekt onduidelijk is wie de middenklasse is, zodat min of meer iedereen zich daaronder kan scharen. Het is al snel de hardwerkende, belastingbetalende Nederlander. Lekker met de VVD wedijveren over wie daar het meest voor op komt; alsof het 2012 is.
Niet dat er geen mooie sociale ideeën in Timmermans visie te vinden zijn. Over de zorg, over huisvesting, over werk dat loont zonder afhankelijk te zijn van toeslagen.
Voor wie daar niet genoeg aan heeft, is er nog veel meer te vinden. Natuurlijk ook veel groene idealen. De rechtsstaat en de internationale rechtsorde. Vrijheid! Take that VVD. En trots, heel veel trots. Het woord trots komt zesmaal voor in het document. Klasse slechts vijfmaal; alleen als ‘middenklasse’.
Aan het begin van het stuk spreekt Timmermans nog over een nieuwe linkse volkspartij. Dat is een term die daarna niet meer voor komt. Solidariteit wel een paar keer, maar vooral als internationale solidariteit – voor het klimaat, met Oekraïne, met Gaza. Van onderlinge solidariteit wordt gezegd dat dit alleen kan bestaan als de middenklasse comfort geboden wordt. Comfort voor de middenklasse! Is het socialisme daartoe op aarde?
Timmermans visie is expliciet tegen deelbelangen en deelgroepen. Behalve die van de middenklasse. Dat is namelijk de klasse die zichzelf vooral niet als een klasse ziet en die dus ook niet vanuit klassenbelangen denkt. Iedereen kan er lekker z’n eigen belang op projecteren. Het is de klasse met een weliswaar immer sociale inborst, maar die in geval van twijfel voor de zekerheid van Mark Rutte kiest, en voor wie het nog altijd vooral de grootste misdaad is om een dief van de eigen portemonnee te zijn.
Hebben we niet juist een hernieuwd klassenbewustzijn nodig? Een bewustzijn van het feit dat de mensen die het werk uitvoeren (ja, ook de middenklasse!) er inmiddels al bijna een halve eeuw niet op vooruit zijn gegaan, er zelfs op achteruit zijn gegaan, terwijl grote bedrijven recordwinst na recordwinst behaalden. Een bewustzijn van het feit dat comfort slechts opium voor het volk is zolang we de economie niet grondig hervormen – socialer, duurzamer, en democratischer.
Daartoe moeten scherpe keuzes gemaakt worden. Over de bedrijven die we wel en niet in Nederland willen. Over wat privaat kan blijven en wat veiliger is in gemeenschappelijke handen. Over waar we wel geld voor willen lenen en waarvoor niet. Over herverdeling en groei. En nog veel meer.
Dat is niet per se comfortabel. Maar voor wie in alle comfort wil deugen vóórdat ze enige solidariteit hoeven te tonen met de arbeidersklasse komt er in ieder geval een nieuwe beweging.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
