Luister, naar de duduk – gespeeld door Peshmerge Morad, die het ook bracht bij de boekpresentatie van Het Vergeten Volk.
Met Het Vergeten Volk schreef Brenda Stoter Boscolo een monument voor de Jezidi’s. Onontkoombaar brengt zij de verhalen in herinnering – verhalen van mensen die hun lijdensweg ondergingen in de genocide die IS de afgelopen jaren aanrichtte.
Het is een boek dat ik bijna niet durf te lezen. Maar het is ook een boek dat niet ongelezen mág blijven. Een boek dat in honderd talen vertaald zou moeten worden, en dan nog meer – omdat dit niet vergeten mag worden in de voortrazende bladzijden van de geschiedenis.
Peshmerge Morad bespeelt, bij de boekpresentatie, de duduk. Hij is Koerd, uit Syrië gevlucht voor het regime van Assad. Onder het hoge gewelf van de Arminuskerk brengt hij de muziek tot leven van de negentiende-eeuwse componist Komitas Vardapet – een Armeniër. In de zaal is de gedenking van genocide bijna tastbaar in de lucht.
Morad speelt onder meer Der Voghormea – wat betekent, Lord Have Mercy.
De langzame, meanderende melodie van de duduk grijpt me in hart en ziel. En ik denk aan hoe muziek dit met ons kan doen. Hoe ik me verwant kan voelen aan een musicus uit het Armenië van de negentiende eeuw, door een Koerdische dudukspeler die uit Syrië zijn muziek hier naartoe bracht. Verwant aan Jezidi vrouwen in Irak, door een Rotterdamse journaliste die door roeien en ruiten ging om hun verhalen te vertellen.
Brenda schreef een monument, Peshmerge speelt er een. De muziek houdt de herinnering levend, denk ik in de Arminius, ook als ideologieën die willen uitwissen. Zoals Morad zegt: ‘We moeten de doden gedenken, maar ook de levenden.’
Eén dag later valt Turkije Syrië binnen. Elke troost die ik voelde in de Arminiuskerk valt weg. Bij elk nieuwsbericht dat volgt, kan ik alleen maar aan de Koerden denken. Diepe woede overheerst nu. Hoe kan het, elke keer weer, elke keer weer, elke keer. Woede, in elke vezel.
Hóe vaak moeten wij nog gedenken? Hóe veel monumenten moet de mensheid nog oprichten, voor hoe veel doden?
Lord, have mercy.
Het vergeten volk –
Het verhaal van de Jezidi’s over de laatste genocide
Brenda Stoter Boscolo
380 pagina’s, Arbeiderspers
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
