Vrouwen die zich ongemakkelijk voelen als er een trans vrouw met een mannelijk geslachtsdeel de kleedkamer in loopt? Volgens D66-Kamerlid Lisa van Ginneken is het geen oplossing om daar in de nieuwe Transgenderwet rekening mee te houden. Eerder noemde ze zorgen over de veiligheid van vrouwen in zulke situaties al een ‘ridicuul argument‘ en afgelopen zaterdag vertelt ze in de Volkskrant dat de trans gemeenschap meer te vrezen heeft van vrouwen die voor hun eigen rechten opkomen dan van ‘christenfundamentalisten en radicaal-rechtse partijen’.
Marieke Hoogwout maakt zich grote zorgen om haar uitspraken en om de nieuwe wet zoals die nu voorligt. In een persoonlijke, open brief licht Hoogwout toe waarom en nodigt ze Van Ginneken uit om het debat aan te gaan.
Beste Lisa,
Nog nooit heb ik iemand die ik niet persoonlijk ken zo graag een brief willen schrijven. Want je hebt dingen gezegd over een zaak die me heel dicht aan het hart ligt en waar ik soms van wakker lig.
Nee, ik ken je niet persoonlijk. Ik ken je natuurlijk wel als Kamerlid voor D66 en het eerste transgender Kamerlid in Nederland. Je bent ook een stuwende kracht achter het aankomende wetsvoorstel rond de zelfidentificatie van geslacht: een wet die elke Nederlander het recht geeft om zelf, zonder inmenging wie dan ook, het wettelijke geslacht te wijzigen van man naar vrouw (of omgekeerd).
De wet wil daarmee transgender mensen zelfbeschikking geven. Een goede zaak. Helaas stelt de wet daarnaast op geen enkele manier kaders aan wat de maatschappelijke gevolgen zijn voor andere mensen wanneer een in alles nog fysieke man zich registreert als vrouw. Daarmee raakt de wet ook aan de zelfbeschikking van anderen. En dat verdient op zijn minst echte doordenking daarvan en een eerlijk, open debat.
Jij maakt je sterk voor de rechten van trans mensen en volkomen terecht. Net als jij vind ik dat elk mens de volledige vrijheid heeft van levensovertuiging, levenspad en liefdespad. De vrijheid om jezelf te kunnen zijn, ongeacht je afkomst, sekse, genderexpressie, levensovertuiging, seksuele geaardheid. Artikel 1 van de Grondwet is heilig en alle bescherming waardig.
Gender non-conforme mensen zijn ook doelwit van discriminatie en geweld, verbaal en fysiek. Dat is een schande. In de strijd voor ieders veiligheid en vrijheid staan we samen. Zelfbeschikking voor ieder mens is een van de hoogste vrijheden die wij kennen.
Seksegescheiden ruimtes zijn er met een reden
Waar we echter niet samen staan, is waar jij méér wilt dan gelijkwaardigheid: je eist een gelijkvormigheid op die er niet is en je eist van vrouwen dat zij dat valideren.
In het voorliggende wetsvoorstel kan een man zich als vrouw laten registreren wanneer diegene zelf aangeeft zich zo te identificeren. Dat betekent dat een trans vrouw niet, zoals veel mensen denken, per definitie een lichamelijke transitie heeft ondergaan. Nee: ook iemand die volledig fysiek man is, met mannelijke geslachtsdelen, kan een trans vrouw zijn en straks ook voor de wet van het vrouwelijk geslacht.
Jij wilt, zeg je in de Volkskrant, dat ook de trans vrouwen die nog fysiek man zijn in seksegescheiden ruimtes van vrouwen worden toegelaten. Daarmee vraag je veel meer dan zelfbeschikking. Je vraagt aan anderen om hun eigen veiligheden en vrijheden op te geven. Maar die seksegescheiden ruimtes zijn met recht en reden gescheiden op grond van het fysieke geslacht, niet op ervaren genderidentiteit. Volgens het CBS worden er jaarlijks 90.000 vrouwen slachtoffer van aanranding, verkrachting en misbruik. Een op de acht vrouwen is ooit verkracht.
Het huidige wetsvoorstel opent ondanks alle denkbare goede intenties helaas ook deuren naar misbruik van de wet en naar gevaren voor de veiligheid, privacy en zelfbeschikking van vrouwen in kleedkamers, gevangenissen, opvang na seksueel geweld of sportcompetities.
En nee, dit zijn geen hersenspinsels. In alle landen waar de wet is ingevoerd doen zich deze problemen voor. Het meest voorkomende: reeds veroordeelde, mannelijke plegers van seksueel geweld claimen vanuit de cel dat ze zich opeens als vrouw identificeren. En laten zich dan op basis van deze wet naar een vrouwengevangenis overplaatsen. Er zijn ook fysiek volledige mannen die vinden dat ze toegang mogen hebben tot de zelfhulpgroepen voor verkrachte vrouwen, zelfs als vrouwen aangeven daar grote moeite mee te hebben. Er zijn fysieke mannen die toegang afdwingen, via de rechter, tot vrouwenkleedkamers.
Waarom neemt de voorgestelde wetswijziging, naast de zelfbeschikking voor trans mensen, niet ook een paar clausules op die de veiligheid van vrouwen in seksegescheiden ruimtes borgen? Waarom wordt er niet een clausule toegevoegd die trans vrouwen met mannelijke geslachtsdelen geen automatisch recht op toegang geeft tot vrouwenruimtes? Dat zou zo ontzettend duidelijk zijn. Ja, zelfbeschikking voor trans mensen en ja, ook het behoud van wegens fysieke sekse gescheiden domeinen.
Maak vrouwenrechten niet opnieuw ondergeschikt aan die van anderen
Elke patriarchale religie heeft van vrouwen gevraagd: ‘Zwijg over je eigen vrijheden, rechten en veiligheid; cijfer ze weg; opdat je de gevoelens van anderen niet kwetst en het hogere ideaal niet schaadt.’ Generaties vrouwen hebben met moed, bloed, zweet en tranen dogma’s bevochten en taboes doorbroken, voor jou en mij.
Opnieuw van vrouwen vragen hun eigen zorgen ondergeschikt te maken aan die van anderen, daar is helemaal niets progressiefs aan. Het is conservatief en regressief.
De grote zorgen van vrouwen om de aanwezigheid van mensen met penissen in vrouwendomeinen zou jij als Kamerlid kunnen adresseren door ernaar te luisteren en door zorg te dragen voor borgingen tegen misbruik en nare gevolgen van de wet die jij verdedigt.
Helaas zie ik daar niets van terug in je interviews. Integendeel, in de Volkskrant van afgelopen zaterdag veeg je de zorgen gewoon als irrelevant van tafel: “Mannelijke verkrachters die een vrouwenkleedkamer willen binnendringen, kunnen dat nu ook al, daar hoeven ze hun paspoort niet voor te laten zien.”
Klopt. Maar nu kunnen vrouwen een mannelijke (!) indringer nog aangeven en door de beveiliging laten verwijderen. Straks misschien niet meer. Waarom moeten vrouwen dit oké vinden? Waarom zegt het wetsvoorstel daar niets over?
En dan vervolg je: “Wel kan ik me goed voorstellen dat het superongemakkelijk is voor een vrouw die in het verleden te maken heeft gehad met grensoverschrijdend gedrag van mannen, als er in een kleedkamer ineens een trans vrouw binnenkomt die nog mannelijke geslachtsdelen heeft. Maar dat is geen situatie die je moet oplossen door van een hele groep in de samenleving fundamentele rechten af te pakken. De oplossing is dat je in gesprek gaat: ‘Ik voel me hier ongemakkelijk bij, wat kunnen we hieraan doen?’’”
Vrouwen die ooit geraakt zijn door seksueel geweld, die moeten maar ‘het gesprek aangaan’ in een kleedkamer, over ‘een oplossing’. Welke precies? De optie ‘jij overschrijdt mijn grenzen, wil je naar de mannenkleedkamer gaan?’ is immers al van tafel. Waarom moeten vrouwenrechten hier bij voorbaat wijken?
En hoezo heb je het in dit verband over ‘we mogen groepen in de samenleving geen rechten afpakken’? Er bestáát helemaal geen recht voor mensen met ‘nog mannelijke geslachtsdelen’ om vrouwenkleedkamers in te lopen. De enigen die met de nieuwe wet rechten afgenomen worden, zijn vrouwen.
Als klap op de vuurpijl staat in hetzelfde Volkskrantinterview: “Toch zijn het niet de christenfundamentalisten van wie de transgender gemeenschap het meest te vrezen heeft, zegt Van Ginneken. Noch van radicaal-rechtse partijen als de PVV en Forum voor Democratie. ‘Waar we nu in het debat het meeste last van hebben zijn de fanatieke conservatieve feministen.’”
Ik moest het drie keer lezen voor ik het kon geloven: je noemt vrouwen die hun eigen veiligheid verdedigen als grootste tegenstander. Echt? Niet religieuze fundamentalisten, niet radicaal-rechts. Nee, vrouwen die vrouwenrechten en seksegescheiden domeinen verdedigen. Díé noem jij ‘fanatiek en conservatief’ en díé zijn volgens jou de echte bedreiging.
Waarom opper je geen maatregelen tegen daders? Waarom leg je alle verantwoordelijkheid voor het gevaar bij vrouwen en niet waar die hoort, namelijk bij de (vrijwel altijd mannelijke) plegers van geweld? Waar is je wetgeving om de veiligheid in mannenruimtes te vergroten? Waar is het beleid dat mannen opdraagt inclusief te zijn naar trans vrouwen met volledig mannelijk fysiek in de mannenkleedkamers?
Laten we samen vrouwen- en trans rechten hooghouden
Lisa, ik respecteer ieders levenskeuze om te zijn wie die ten diepste is en zal die keuze te allen tijde steunen. Jij en ik hebben altijd elk recht om te leven zoals wij willen, om te doen hoe wij voelen dat goed is voor ons. Onze rechten gaan hand in hand. Jij voelt je volledig vrouw, leeft zoals dat voor jou goed is en jou past, je vindt erkenning als vrouw in sociaal verkeer. Dat recht, die vrijheid is aan jou en jou alleen.
Maar één ding ben je niet. Je bent niet door de puberteit gegaan als meisje. Je bent nooit een jonge vrouw geweest in een wereld die, voor jonge vrouwen, gelukkig in ons land alle mogelijkheden biedt maar ook nog steeds zeer reële gevaren en problemen oplevert.
Ik was 11 toen een volwassen man zich langdurig tegen me aanwreef in de drukte van een kermis. Ik begreep niet eens wat er gebeurde, alleen dat ik het heel naar vond. Pas veel later begreep ik wat daar gebeurd was.
Een van mijn vriendinnen was nooit bang op straat. Tot ze, op haar 16e, op een avond in een winkelstraat door zeven jongens in een hoek werd gedreven, overal betast en gegrepen, en ernstig bedreigd met verkrachting. Ze kwam ‘goed’ weg omdat er een groepje mensen passeerde dat zag wat er gebeurde en ingreep.
Een collega was een vrolijke levenslustige meid van 19. Op een regenachtige zaterdagnacht in een provinciestad liep ze van de ene kroeg naar de andere, waar haar vriend werkte. Het was nog geen tweehonderd meter. Maar ze werd een steeg ingetrokken en verkracht. Ze was nooit meer dezelfde. Een bleke, bange vrouw werd ze.
Dit zijn drie willekeurige gebeurtenissen die in mijn hoofd spelen sinds ik je woorden las. Drie willekeurige voorbeelden. De lijst is zo veel langer, van zo veel meer vriendinnen, van zo veel meer eigen ervaringen.
Jij noemde in een eerder interview in de Correspondent het argument van veiligheid in kleedkamers letterlijk “een ridicuul argument“. Want, zei je: “Een mannelijke verkrachter kan ook nu al een jurk aantrekken en binnenlopen. Bovendien weten we helaas ook dat ruim driekwart van de verkrachters bekenden zijn van het slachtoffer. Dus dat relativeert het risico dat je loopt in een kleedkamer toch ook al een beetje.”
Volgens deze redeneertrant kunnen we ook rijbewijzen afschaffen omdat er nu toch al ongelukken gebeuren en de meeste ongevallen thuis plaatsvinden. ‘Relativeert’ dat de extra verkeersslachtoffers wel een beetje?
Mannen kunnen zo ook wel vrouwen aanranden en het kan overal, zeg je. De harde realiteit is: dat weten alle vrouwen. Is het te veel gevraagd dat vrouwen in kleedkamers, gevangenissen, in de opvang na seksueel geweld, in elk geval nog zelf mogen beschikken over wie hun lichaam kan zien en wiens lichaam zij moeten zien?
Is het te veel gevraagd dat er enkele, helaas nog steeds met reden, seksegescheiden domeinen zijn waar vrouwen, op hun kwetsbaarst, even niet alert hoeven te zijn?
Het is adding insult to injury om vrouwen die beducht zijn voor daders van seksueel geweld weg te zetten als ‘fanatieke conservatieve feministen’. Vrouwen zijn met helaas verdomd goede redenen alert op risico’s. Wij zijn niet jouw tegenstander als je geweld door mannen jegens trans vrouwen wilt aanpakken.
Voor mensen die zich niet van die noodzaak tot alertheid bewustzijn, mag ik aannemen dat #MeToo enige ogen geopend heeft. Ook jouw eigen partij, D66, staat altijd luid en duidelijk achter het recht van vrouwen hun grenzen aan te geven. Waarom nu ineens niet? Als er een probleem is met de veiligheid in mannenkleedkamers, richt je woede dan op de mannen. Jij bent Kamerlid, je kunt invloed uitoefenen, je kunt wetten en regels en beleid instigeren.
Vrouwzijn is in een heleboel opzichten geweldig. Maar er is een keerzijde die jijzelf niet doorleefd hebt, maar die je kunt leren begrijpen door te luisteren.
Ik ben 57, ik heb geen dochters. Ik heb amper nog skin in deze game. En pas nadat ik een jaar of 40 werd – de leeftijd waarop jij, naar ik uit het interview begreep, voor jouw transitie naar vrouw koos – en ik zelf onzichtbaarder werd op straat, merkte ik hoe veel vrijheid ik daarmee verwierf. Hoe veel meer ik mezelf kon zijn. Pas toen realiseerde ik me pas echt hoe veel beperkingen ik had gevoeld als jonge vrouw en hoe alomtegenwoordig je alertheid als jonge vrouw is.
Ik heb geen skin meer in deze game, nee. Maar ik kan niet anders dan als een tijgermoeder gaan staan voor de jonge vrouwen van nu, zoals hele generaties mannen en vrouwen voor ons zijn opgekomen.
Jij en ik zijn ouder, Lisa; onze generatie behoort onze verantwoordelijkheid te nemen. Laten we samen vrouwen- en trans rechten hooghouden en geweld jegens elk mens aanpakken. Bij de wortel. Niet bij de vrouwenharen.
Ik hoop dat wij dit gesprek kunnen voeren, in alle eerlijkheid. Want samen staan we altijd sterker, voor ieders mensenrechten.
Met vriendelijke groet,
Marieke Hoogwout
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
