In het Reformatorisch Dagblad van 14 november verscheen een open brief van vijf christelijke heren, die zich diep bezorgd tonen over het debat rond homoseksualiteit binnen hun geloofsgemeenschap. Op hun beurt zijn Marieke Hoogwout en Tamara Brouwer over die brief weer … hoe zullen we het zeggen? ‘Diep bezorgd’ dekt de lading niet. Bij lánge na niet.
Tamara: ‘Ik heb mij een aantal jaren binnen de gereformeerde gemeenschap bewogen als atheïst. In die tijd heb ik veel gesprekken gevoerd met geformeerde jongeren over verschillende sociale vraagstukken. Bij deze brief moest ik even slikken. Want ook al ben ik mij bewust van de afkeurende houding tegenover homoseksualiteit, toch heb ik nog nooit zo’n harteloos pleidooi hoeven aanhoren. Ik hoop dan ook van ganser harte dat mensen binnen de gereformeerde gemeenschap (ik kijk ook naar de heer Van der Staaij) deze bekrompen vorm van denken openlijk afwijzen.’
Marieke: ‘Ik ben, als niet-gelovige, opgegroeid in een plaats met een sterke gereformeerde gemeenschap. Van veel mensen die me dierbaar waren en zijn, heb ik de pijn en het leed gevoeld die de afwijzing van iets zó essentieels van jouzelf veroorzaken. Ik had hoop dat er een deur open zou gaan in het RD. Het mocht niet zo zijn. Recht uit mijn eigen hart, een close- en boze read van de reformatorische brief.’
De open brief begint zo:
‘In het debat over homoseksualiteit is niet alleen uiterste zorgvuldigheid gewenst, maar ook helderheid en beslistheid, bepleiten ondergetekenden. Laten we met elkaar een hecht front én een getuigende gemeenschap vormen in een wereld waarin dat wat God ons heeft gegeven steeds meer als willekeurige menselijke constructies wordt gezien.’
Marieke: God gaf ons een hart, een lichaam, empathie en naastenliefde. Ik lees vol vertrouwen verder.
‘Juist wanneer we denken dat het dieptepunt zo ongeveer zal zijn bereikt, blijkt het altijd nog gekker te kunnen. Op de Nederlandse TV was onlangs een programma te zien waarin een Engelse arts, Javid Abdelmoneim –bekend van Artsen zonder Grenzen en van verschillende optredens in de media– duidelijk maakte dat er „geen verschillen tussen jongens en meisjes” zijn. Wij ouders en leraren leggen kinderen een bepaalde identiteit op, maar die is cultureel bepaald.’
Tamara: Er wordt hier de basis gelegd voor een link met het lhbt-debat. Ik denk dat veel mensen hier de mist in gaan. Hoewel ik het niet eens ben met de conclusie van de arts, zie ik niet goed in wat deze constatering met homoseksualiteit te maken heeft. Want hoewel het nature-nurture debat nog lang niet afgerond is, zijn beide partijen het erover eens dat er overlap bestaat bij mannelijke en vrouwelijke eigenschappen. Maar zoals ik al zei, dit dwaalt nogal af van het punt dat de heren hier proberen te maken.
‘Dr. Abdelmoneim mocht zijn gang gaan om het Engelse schoolklasje ”genderneutraal” te krijgen, en ja hoor, binnen enkele weken waren de „kinderen m/v” al „zelfbewuster en ruimdenkender”.’
Marieke: Een soort bijzonder onderwijs dus. De school is niet levensbeschouwelijk neutraal, maar legt een visie op. Ik ben daar geen fan van.
‘Het is de zoveelste stap in het debat over onze geslachtelijke en seksuele identiteit, samengevat als het lhbt-debat. Wat er in deze discussie op het spel staat, gaan we pas goed zien wanneer we deze zien in het perspectief dat C. S. Lewis heeft beschreven. In zijn boek ”De afschaffing van de mens” beschreef Lewis de ontwikkeling van de ene wereld naar een nieuwe. In de eerste wereld werd God erkend als Schepper. Als onze Schepper gaf Hij ons ook Zijn wet, die ons leven heilzaam begrenst. Hij schiep ons als man en vrouw en schonk ons het huwelijk als een veilige plaats voor onze seksuele behoeften en verlangens. Wat God schonk was een heilzaam gegeven, en de mens voegde zich daarin.’
Tamara: Ik herken mij beslist niet in het ‘ons’. Los van het feit dat ik niet in God geloof, lijkt het mij ook vrij irrelevant. Paar kleine correcties: 1. Hij schiep ons als man, vrouw, en intersekse. 2. Een bepaalde groep mensen ‘voegde zich in wat God schonk’. De rest trok een wenkbrauw op, had andere god(en) die wat anders zeiden, en/of hadden nog nooit van deze regels gehoord.
‘Die wereld heeft plaats gemaakt voor de nieuwe wereld, waarin al die vroegere gegevenheden menselijke creaties en constructies zijn geworden, die we naar eigen believen kunnen definiëren en herdefiniëren. Wat een man of vrouw is, staat niet meer (definitief) vast. Wat een huwelijk is, kunnen we gemakkelijk een nieuwe inhoud geven: niet alleen meer voor één man en één vrouw, maar ook ”opengesteld” voor ”personen van gelijk geslacht”.’
Tamara: Wat een man of vrouw is staat nog steeds biologisch vast. Zonder deze biologie zouden transgenders niet bestaan. Misschien iets voor de schrijvers om zich verder in te verdiepen. Ik stel voor dat u hier begint.
Een huwelijk is een sociaal-cultureel concept. Het heeft vrij weinig met biologie te maken. De mens geeft hier dus inderdaad zelf invulling aan. Culturele concepten veranderen al eeuwen. Zo dus ook het huwelijk. Kort samengevat: men vergelijkt hier een biologisch concept met een cultureel concept. Appels met schroevendraaiers dus.
‘Ten diepste gaat het hier dus om het niet willen erkennen van onze eigen natuur als door God geschapen en gegeven. De nieuwe wereld is on- en tegennatuurlijk. Abraham Kuyper beschreef deze ontwikkeling in zijn Stonelezingen over het calvinisme als volgt: „Het modernisme rust niet voordat het van de vrouw een man, van de man een vrouw heeft gemaakt, en, alle onderscheid nivellerend, het leven doodt door het onder de ban van de eenvormigheid te leggen.” Paulus plaatst deze ontwikkeling nadrukkelijk in eschatologisch perspectief (Rom. 1:31; 2 Tim. 3:1-5).’
Marieke: Als de levensvisie van de schrijvers ‘die van de natuur is’ – waarom ligt er dan zoveel nadruk op de juiste interpretatie van de woorden van een heilig boek, het belang van bijzonder onderwijs, en wekelijkse preken om de gelovigen te leiden? En verder snap ik geen hout van de denkwijze dat meer diversiteit leidt tot ‘de dood van het leven onder de ban van eenvormigheid’. Kuyper maakte zich er in 1898 blijkbaar zorgen om, maar kijk, we zijn er nog steeds.
Tamara: Zoals eerder aangegeven komen homoseksualiteit en schommelende genderrolpatronen ook in andere vormen van de natuur naar voren – waar mensen met al hun culturele waarden en normen weinig invloed op uitoefenen. Verder heb ik zeker de nodige kritiek op de huidige drang om alles genderneutraal te willen maken. Maar de bovenstaande beschuldiging lijkt mij op zijn zachtst gezegd dramatiserend. De wereldbevolking stijgt nog altijd bijzonder snel met wel 75 miljoen mensen per jaar.
Ik denk dus dat u rustig adem kunt halen.
Verder benadruk ik hier nog maar weer eens het belang van secularisme. De persoonlijke afkeer van de schrijvers van bepaalde natuurlijke vormen van seksualiteit dient geen invloed te hebben op de rechten van anderen.
‘Wanneer we de huidige discussie in dit licht zien, heeft dit onzes inziens twee consequenties. De eerste is niet echt nieuw, maar verdient wel meer dan voorheen onze uitdrukkelijke aandacht. Het gaat hier om de manier waarop we omgaan met mensen die in hun leven geconfronteerd worden met het gegeven dat zij anders geaard zijn. Zij onderkennen hun homoseksuele gevoelens en worstelen daarmee. Omdat niet alleen het ”doen” zondig is, maar ook het ”zijn” het directe gevolg is van de gebrokenheid van deze wereld na Genesis 3. Als gevolg daarvan is er veel verdriet, strijd en eenzaamheid in hun leven.’
Marieke: Gebrokenheid, je moet maar durven. ‘Jij bent anders dan ik goed vind, dus dat is een stukje gebrokenheid van deze wereld’. En wat me echt tot bittere tranen van verdriet en woede drijft: ik weet te veel, ik heb te vaak gezien, dat ‘verdriet, strijd en eenzaamheid’ binnen de gereformeerde gemeenschap niet veroorzaakt worden door ‘gebrokenheid’.
Ze worden veroorzaakt door de kille, koude, steil-rechtschapen afkeuring van onverdraagzame mensen met onverdraagzame dogma’s. DAT is de oorzaak van eenzaamheid, van schaamte, van diep verdriet, van verscheurende twijfel en soms zelfs van zelfhaat, binnen de gemeenschap. Ik heb het gezien, ik heb het mee gevoeld, ik ben er geweest en ik spúúg op jullie dogma’s, die ‘gebrokenheid’ zeggen waar ‘liefde’ zou volstaan.
‘Het behoeft, als het goed is, nauwelijks te worden gezegd, maar ons gedrag, onze woorden, onze toon en onze hele houding tegenover deze medemensen kan alleen maar voortvloeien uit diepe bewogenheid en zorg. Dit des te meer wanneer wij ons herinneren dat hier ook zaken van de laatste ernst aan de orde zijn, als het van ”zijn” tot ”doen” komt: Paulus schrijft immers dat onder andere „zij die bij mannen liggen het Koninkrijk Gods niet zullen beërven” (1 Kor. 6:10).’
Marieke: Flikker OP met je bewogenheid en zorg, als je net ‘het zijn’ al ‘zondig’ hebt genoemd. Also: ‘allen die met mannen liggen’, Paulus? Gaan alle hetero-vrouwen samen met de homo-mannen naar de hel? Dat zal me het feestje wel worden, down below!
Tamara: Het klinkt ook een beetje als de man die zijn vrouw slaat uit ‘pure liefde’. Ik stel de schrijvers voor dat als uw manier van liefde tonen bestaat uit onder andere veroordeling, het ontnemen van rechten, en uitsluiting, u eens bij uzelf na moet gaan of u werkelijk begrijpt wat liefde betekent. Ik zou dit namelijk geen liefde noemen, maar hatelijke bekrompenheid.
‘De tweede consequentie betreft het publieke debat. We moeten daar niet naïef in zijn. Activisten uit de lhbt-gemeenschap zullen niet rusten voordat de christelijke, afwijzende houding tegenover homoseksualiteit en genderneutraliteit zal zijn overwonnen en ieder mens ieder ander mens, hoe geaard ook, als gewoon een andere, gelijkwaardige mogelijkheid erkent.’
Marieke: De verbijstering slaat me weer vol in mijn gezicht. ‘Ieder mens, die ieder ander mens als een gelijkwaardige mogelijkheid erkent’ – dat is een schrikbeeld van de schrijvers. Ik krijg mijn hersens hier niet omheen. Ik kan het niet.
Tamara: Het lijkt mij wel een zeer mooi streven als die activisten dat bereiken. Nog niet echt haalbaar, denk ik na het lezen van uw pleidooi. Maar desondanks mooi.
‘En activisten uit deze hoek weten ook dat ze deze strijd met steeds kleine stapjes vooruit moeten winnen. Daarom moeten we hier beslist en ondubbelzinnig zijn. Want uiteindelijk gaat het hier ook om onze verhouding tot de Bijbel. Als we de Bijbel dankbaar als het Woord van God ontvangen, en als gezaghebbend op alle terreinen van het leven (en Bijbel en Woord Gods dus niet gaan onderscheiden, om de mogelijkheid te creëren om wat de Bijbel over bepaalde onderwerpen zegt –zoals schepping en homoseksualiteit– als tijdgebonden te zien), dan kunnen en mogen we niet anders.’
Marieke: Wie het Woord van God dankbaar wil ontvangen kan dat in ons land – godzijdank – in alle vrijheid en vrede te doen. Het enige dat andere mensen vragen is, om op hun beurt ook in vrede en vrijheid te kunnen leven volgens hún hart.
Tamara: ‘Als we de Bijbel dankbaar als het Woord van God ontvangen, en als gezaghebbend op alle terreinen van het leven …’ Daar gaat het al mis. Dat doe ik dus niet. Sterker nog, steeds minder Nederlanders kunnen zich hierin vinden. De schrijvers zullen mijns inziens met een beter argument moeten komen.
‘Praktisch betekent dit dat wij niet willen meegaan in de tendens om te stellen dat er vanuit een eenheid des geloofs verschillende visies op homoseksualiteit mogelijk zijn. We willen waarschuwen voor de tendens om van een afwijzing de stap eerst naar pastorale oplossingen te zetten en ten slotte naar de volledige aanvaarding van homoseksuele relaties. We kunnen en willen dus ook niet meegaan in de gedachtegang dat er in het geloof niets mis mee kan zijn als twee mensen van hetzelfde geslacht, twee mannen, twee vrouwen, van elkaar houden. Ook onze liefde wordt immers door Gods wet genormeerd. Een homo-”huwelijk” is geen huwelijk, en we moeten dat dus ook niet zo willen noemen. Net zo min als twee partners die een ”homohuwelijk” met elkaar aangaan echtgenoten worden en zo zouden kunnen worden genoemd. Waar het Woord van God zo helder spreekt, mogen wij geen verhullende formuleringen hanteren.’
Marieke: ‘We moeten dat niet zo willen noemen’ betekent: wij willen dat anderen het dus ook niet doen. Verder weer opvallend hoe veel wetten en normeringen er blijkbaar nodig zijn om een ‘natuurlijke’ levenswijze af te dwingen.
Tamara: Ik neem even aan dat zij hier bedoelen dat zij vinden dat dit geen huwelijk is. Wat wel of geen huwelijk is ligt toch echt vastgelegd in de wet. De Nederlandse, niet de zelfbedachte gereformeerde. Ik wijs de schrijvers er hier even op dat die laatste (gelukkig) vrij weinig te zeggen heeft in dit land. Ik hou dit graag zo.
‘Ondergetekenden hechten eraan deze visie eensgezind en publiekelijk te onderstrepen omdat er in het recente verleden enige ruis is ontstaan. Die ruis was het gevolg van de nog vers in het geheugen liggende ophef rond de folder van de stichting Gezin in Gevaar die eind maart als bijlage bij het RD werd verspreid. In de discussie die daarop allerwegen volgde, een heel voorjaar en een hele zomer lang, heeft de hoofdredacteur van het RD dingen gezegd, en hebben anderen daar weer op gereageerd, in de krant, in kerkelijke bladen, op weblogs.’
Marieke: Verschillen van inzicht, dat is blijkbaar onverdraaglijk in een natuurlijke, gegeven leefwijze.
‘Ruis.
Daarbij ging het, uiteindelijk, om het spanningsveld tussen duidelijkheid en zorgvuldigheid. In het RD heeft de hoofdredacteur een briefwisseling gevoerd en zijn artikelen verschenen waarin sterk de nadruk lag op zorgvuldigheid en bewogenheid in het omgaan met jongeren met homoseksuele gevoelens. Daardoor kan –ongewild en onbedoeld– de indruk zijn ontstaan dat het RD tegenwoordig een meer tolerante positie inneemt ten opzichte van homoseksualiteit dan in het verleden. Ds. De Vries vond dat de gekozen verwoording misverstanden opriep en miste daarin de vereiste duidelijkheid. De grote zorgen over verschuivingen binnen de gereformeerde gezindte, waarbij er steeds meer acceptatie is van deze relaties, brachten hem tot een aantal scherpe uitspraken hierover.’
Marieke: Ik weet echt niet meer wat ik moet zeggen. Bewogenheid die leidt tot het misverstand dat we jouw diepste gevoelens van liefde misschien wel accepteren: ds. De Vries vindt dat onaanvaardbaar. Ik vind ook iets van ds. De Vries, maar het is misschien beter dat ik daar nu maar geen scherpe uitspraken over doe.
Tamara: Ruis binnen de gereformeerde gemeenschap? Mogelijk meer liberale opvattingen? Oh! Dat juich ik toe. Waar ds. De Vries zeer intolerant blijkt te zijn naar deze liberaliserende gereformeerde geluiden, zijn wij bij Vrij Links zeer verwelkomend. De deur staat altijd open.
‘Inmiddels hebben alle betrokkenen bij elkaar gezeten, elkaar in de ogen gekeken, treurnis over gekozen formuleringen uitgesproken, en alle kwesties open en eerlijk tegenover elkaar uitgesproken. Aan het einde van de avond was er geen enkele twijfel meer, bij wie dan ook, over de intenties van de uitspraken en de reacties, en over de diepe eensgezindheid waarin we in deze discussie staan en over de lijn die we in dit debat moeten volgen.’
Marieke: Mannen die elkaar een avond lang in de ogen kijken om hun standpunt tegen homoseksualiteit te formuleren. Van wanhoop begin ik nu te lachen.
Tamara: Ik wil hier even kwijt dat angst iets heel anders is dan loyaliteit en eensgezindheid.
‘En zo willen we met elkaar verder. Niet alleen in de eerlijkheid en openheid van de omgang met elkaar, maar ook in het met elkaar vasthouden aan de waarheid van het Woord van God over ons leven. Op het belangrijke front van het lhbt-debat willen we waakzaam, duidelijk en onverschrokken zijn, schouder aan schouder. We hopen van harte dat ouders, scholen, kerken en andere media met ons van de relevantie en urgentie van deze strijd overtuigd zijn, evenmin concessies zullen willen doen, en naast de duidelijkheid die in het publieke debat nodig is ook de voorzichtigheid, liefde en zorgvuldigheid aan de dag zullen leggen in onze omgang met medemensen. In het diepste besef dat ook wij slechts overeind blijven als we met ons volle gewicht steunen op de Bijbel, op het Woord van God.’
Marieke: Hoe durf je. Hoe dúrf je. De diepste, intiemste en mooiste gevoelens die een mens kan hebben – de liefde voor een ander mens – vertrap je, wijs je af, noem je ‘zondig’ – en dán heb je de arrogante brutaliteit om nog te reppen van ‘voorzichtigheid, liefde en mededogen in de omgang met medemensen’!?
Hebben jullie nooit in je hart gekeken, nooit nagedacht, nooit gezien wat woorden als die van jullie, mensen van baby af aan ingeprent in hun ziel, aanrichten? Hoe dúrf je dan nog het woord ‘mededogen’ in de mond te nemen?
Ik vind het godgeklaagd, dr. Steef de Bruijn, mr. Diederik van Dijk, dr. Bart Jan Spruyt, dr. Piet de Vries, en dr. Wim de Vries. God. Geklaagd.
Tamara: Eens. En ik hoop van harte dat deze harteloze oproep ervoor heeft gezorgd dat mensen binnen uw gemeenschap achter hun oren zijn gaan krabben.
Verder denk ik dat het stuk in het RD een perfect pleidooi is voor de noodzaak van een seculier scholensysteem in Nederland. Daarvoor, dan toch nog, mijn dank.
Photo by Mélanie Villeneuve on Unsplash
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
