Als kind fantaseerde ik regelmatig over buitenaards leven. Ik stelde me voor hoe aliens vanaf hun planeet, vele lichtjaren hiervandaan, de mens in Nederland gadesloegen. En dan vroeg ik me af wat die aliens van ons zouden vinden.
Laatst moest ik daar weer aan denken, toen ik in een halflege tram achter twee stoere Rotterdamse jongens zat. Ondanks dat beide heren netjes hun mondkapje op hadden en daardoor hier en daar bijna onverstaanbaar waren, kon ik het gesprek net goed genoeg volgen. “Bro, ik ben echt bang. Dit land is gek geworden. En ik weet niet wie ik moet geloven.” Waarop zijn maat reageerde met: “Je moet niet bang zijn man. Het is allemaal nep. We worden door machtige mensen in de maling genomen. Dat zei die vrouw gisteren nog in die talkshow. En ik las het laatst ook op social media. Dus het is waar.”
Onze gedachten werden dit jaar gedomineerd door een heftig debat over discriminatie en door de impact van een virus dat de hele wereld in zijn greep houdt. De angst regeert als een dictator en wanneer we die angst geen plekje kunnen geven, loopt dat over in achterdocht en wantrouwen. Vervolgens neemt haat of woede het stokje over en belanden we uiteindelijk in een situatie waarin we afscheid hebben genomen van de nuance. Je ziet het bij verschillende groepen mensen; bij activisten, complotdenkers of gewoonweg bij mensen die ergens ontevreden over zijn. Maar wanneer die gedachten ook nog eens zwaar beïnvloed worden door wat anderen in talkshows of in de krant uitbraken, is het hek helemaal van de dam. Dan heb ik het nog niet eens over de bagger, die we soms moeten slikken in het afvoerputje van de hedendaagse samenleving dat social media heet.
Die eerste jongen in de tram had gelijk. Dit land is gek geworden. We laten ons en onze angsten beïnvloeden door wat we voorgeschoteld krijgen. We zitten elke avond massaal, als naar informatie hunkerende zombies, voor de televisie en kijken naar nietszeggende bekende Nederlanders die ergens wat van vinden. Terwijl je, juist in verwarrende tijden, zou moeten vertrouwen op je eigen oordeel. Want wie of wat bepaalt waar we collectief verontwaardigd over moeten zijn?
De komende tijd krijgen we met z’n allen een hoop voor de kiezen, moeten we verantwoordelijkheid nemen en zullen we als samenleving het hoofd moeten bieden aan grote problemen. Natuurlijk kan ik me voorstellen dat veel mensen enige houvast nodig hebben. Je verbinden met een rolmodel of voorbeeld om je veilig te wanen. Iemand die inspireert en verstand van zaken heeft. Dat kan een dokter zijn, een wetenschapper of gewoon je ouders.
Maar alsjeblieft geen BN’er.
De talkshows zijn niet meer weg te denken uit het medialandschap. Hier en daar worden we sporadisch nog wel eens verrast met dialogen en inhoudelijke debatten tussen mensen met verstand van zaken. Maar de meeste redacties zijn vooral druk bezig om te scoren zodat de leden elkaar de volgende dag trots op de schouders kunnen slaan na het uitdraaien van de kijkcijfers. Dan maar weer Ali B of Peter R. de Vries uitnodigen. Het kan, want u en ik betalen daar vrolijk aan mee.
Gelukkig is het racismedebat in talkshows inmiddels naar de achtergrond gebonjourd, want wat hebben we maandenlang dagelijks gebakken lucht aan moeten horen van BN’ers, zogenaamde deskundigen, schreeuwers of beroepsslachtoffers. Dat terwijl presentatoren, stiekem onder tafel, met een stroomstootwapen de gasten gretig trakteerden op elektrische schokken wanneer het gesprek saai dreigde te worden. Zouden ze eens bij politici aan diezelfde tafel moeten doen.
Hoe komt het toch dat we zó ver afgegleden zijn, dat we elke avond weer smachten naar wat B-artiesten of influencers ons te vertellen hebben? Dat er dagelijks in zowat elke talkshow een rapper of een soapie mag komen vertellen wat hij vindt van serieuze en gewichtige onderwerpen? Is dat omdat ons vertrouwen in echte ‘deskundigen’ verdwenen is? Misschien wel.
Kijk maar naar hoe de overheid loopt te klungelen met maatregelen om het coronavirus tegen te gaan. De onduidelijkheden rijzen de pan uit en uiteindelijk zitten we opgescheept met halve maatregelen, waar veel mensen niet meer in geloven. We hebben te maken met angst, onrust, een falend testbeleid en ondernemers die kopje onder dreigen te gaan. Maar gelukkig krijgen rijksambtenaren een wc-rolvergoeding voor het thuiswerken. Je zou er spontaan een complotwappie van worden. Of de eerste vlucht naar Abu Dhabi nemen om je wattenstokje terug te halen.
Bekende Nederlanders. Schijnbaar kunnen we niet zonder en behoren ze tot ons cultureel erfgoed. Wanneer ze niet in een talkshow zitten, worden ze voor de camera geknipt, rennen ze in een spannend spelprogramma als een mol zonder kop rond of reizen ze de wereld af om u nog even fijn te herinneren aan het feit dat uw zuurverdiende centjes goed worden besteed. Om vervolgens weer uitgenodigd te worden om te praten over hun nieuwe kapsel, spel waar ze aan hebben meegedaan of reis naar één of ander paradijselijk eilandje.
Mocht er daadwerkelijk buitenaards leven bestaan en de aliens met een ver ontwikkelde en supersonische telescoop in zouden zoomen op ons kikkerlandje, dan zouden ze zich kostelijk vermaken en ons ronduit uitlachen. Ik hoop dat die aliens dan ooit uitgenodigd worden door een redactie. Want ik ben echt benieuwd naar hun mening. Over ons.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
