Ik kan me herinneren dat vroeger bij ons thuis altijd op de PvdA werd gestemd. Omdat mijn ouders fans waren van Joop den Uyl en daarna van Wim Kok. Bij veel eerste generatie Marokkaanse Nederlanders was het niet anders. In die tijd stemden de gastarbeiders op de PvdA. Punt. Ikzelf ontwikkelde mijn eigen politieke voorkeur, maar daar hebben we het nu niet over.
Vanaf de jaren 90 veranderde het stemgedrag van deze nieuwe Nederlanders, toen mensen als Mohamed Rabbae (GroenLinks), Khadija Arib (PvdA) en Oussama Cherribi (VVD) zich in de Tweede Kamer zetelden. Toen stemde men niet meer op een partij en haar gedachtengoed, maar op een persoon met dezelfde culturele achtergrond. ‘Ik stem GroenLinks omdat Rabbae ook Marokkaans is en dus voor ons op zal komen.’ Wat een partij te bieden had, was niet interessant.
De afgelopen jaren hebben bijna alle politieke partijen kandidaten met een migratieachtergrond op de kandidatenlijst staan. De PvdA was van oudsher de partij die zich heeft ingezet voor de rechten van deze groep en daarom populair was bij Nederlanders met een migratieachtergrond.
Maar toen kwam er een tijd dat de partijstandpunten van de PvdA botsten met die van sommige Kamerleden met een migratieachtergrond. Hieruit is vervolgens DENK ontstaan en de heren wisten, met succes, stemmen onder Nederlanders met een migratieachtergrond af te snoepen van de grote linkse partijen. Mensen verlieten massaal de PvdA en stemden op partijen als DENK, NIDA of PvdE. Omdat het moslims zijn. Omdat de PvdA hen had verraden. Omdat deze nieuwe partijen wél voor hen opkwamen.
Identiteitspolitiek zorgde ervoor dat je zelf niet meer hoefde na te denken. Dat werd voor jou gedaan. Lekker makkelijk toch?
Totdat in Noord-Marokko de Riffijnse protestbeweging Hirak om de hoek kwam kijken.
De Europese verkiezingen en het Kati Piri–effect
Volgens de exitpolls is de PvdA de grootste partij geworden bij de Europese verkiezingen. De partij van eurocommissaris Frans Timmermans krijgt 5 van de 26 Nederlandse zetels in het Europees parlement. Dat kunnen er nog zes worden. Men sprak al snel van het Frans Timmermans-effect. Maar ik wil het hier over het Kati Piri-effect hebben. Kati Piri is een Nederlands politica van Hongaarse afkomst. Namens de PvdA is zij sinds 2014 lid van het Europees Parlement. Daarvoor was zij stagiaire in de Tweede Kamer voor … jawel, Frans Timmermans, toen nog Tweede Kamerlid.
Piri heeft zich vanaf het begin van de protesten in het Rifgebied, samen met andere politici zoals Ploumen (PvdA) en Karabulut (SP), ingezet voor de mensenrechten in Noord-Marokko. De afgelopen jaren liep ze voorop bij demonstraties in Nederland en vanuit Brussel zette ze de mensenrechtenschendingen op de agenda in het Europees Parlement. Ze gaf niet op, toonde standvastigheid en zorgde ervoor dat Europa oog kreeg voor de situatie in Noord-Marokko. Dat heeft voor veel sympathie gezorgd onder een grote groep Nederlandse Marokkanen. Overigens kan ze ook rekenen op sympathie van progressieve Turkse Nederlanders en Koerden.
De afgelopen weken, toen de campagne voor de Europese verkiezingen losbarstte, zagen we in Nederland een interessante ontwikkeling ontstaan. Nederlandse Marokkanen, die de afgelopen jaren de PvdA de rug toekeerden en vooral op partijen als DENK stemden, gaven in groten getale aan dat ze op Piri zouden gaan stemmen. Niet omdat ze opkwam voor migranten. Niet omdat ze opkwam voor de islam. En ook niet omdat men de PvdA ineens weer heel leuk vond. Nee, ze gingen op haar stemmen omdat ze, als één van de weinigen, vanaf dag 1 opkwam voor de mensenrechten in het Rif-gebied. En omdat men graag wil zien dat ook de komende vijf jaar iemand vanuit Brussel die strijd zal voortzetten.
Op social media prijkten vele profielfoto’s met daarop de foto van Piri en de tekst ‘Ik stem op Kati Piri’. Vrijwilligers meldden zich vol enthousiasme aan om campagne voor Piri te voeren. En activisten bleven berichten posten over hoe belangrijk het was om op Kati te stemmen. Je zou je afvragen of de geschiedenis zich niet herhaalde. Waarom op een poppetje stemmen omdat je haar aardig vindt of omdat ze doet wat jij graag zou willen zien gebeuren? Zonder te weten of je wel of niet voor honderd procent achter de standpunten van de partij in kwestie staat? Maar het Kati Piri-effect bracht ook een andere ontwikkeling met zich mee; de eerste generatie Riffijnse mannen en vrouwen, inmiddels bejaard en amper op de hoogte van het politieke landschap, vonden nu wel de weg naar de stembus en stemden op Piri. En dat is op zich al een winst.
De strijd tussen DENK en Kati Piri
Maar er gebeurde ook iets anders. Men riep namelijk ook op om vooral niet op DENK te stemmen. Marokkaanse Nederlanders verwijten DENK namelijk dat de partij te weinig van zich heeft laten horen over de mensenrechtenschendingen in Marokko. Dat de partij met twee maten meet. Dat de heren wel de mond vol hebben van discriminatie in Nederland en het leed van de Palestijnen, maar zwijgen over de protestbeweging in het Rif-gebied. Sommige Marokkaanse Nederlanders liepen zelfs te pronken met de opzegging van hun DENK-lidmaatschap.
De strijd tussen de PvdA en DENK speelde zich de afgelopen dagen vooral af in en rondom het spectrum van de Hirak-beweging. Andersom kwamen de heren Kuzu en Öztürk regelmatig met live videoboodschappen op Facebook om te waarschuwen voor Kati Piri. Maar de Riffijnen vroegen zich vooral af waar Farid Azarkan was. De derde man van DENK komt immers oorspronkelijk ook uit het Rif-gebied. Waarom liet hij de Riffijnse zaak in de steek? Sterker: sommigen beschuldigen DENK zelfs van het heulen met de vijand en dat de partij behoort tot de lange arm van Rabat. Die beschuldiging komt niet uit de lucht vallen.
Bizarre uitspraak
Vorige week kreeg het partijbureau van DENK namelijk bezoek van de Marokkaanse staatsomroep 2M. Voordat Öztürk en Europese kandidaat Nadia El Ouahdani aan het woord kwamen, werd de kijker eerst ingeleid met een reportage over de opkomst van extreemrechts in Oostenrijk, en de groei van islamofobie in Europa.
De reportage behelsde ook straatinterviews, waarbij marktbezoekers aan het woord kwamen en DENK de hemel in prezen. In feite hoorden deze mensen bij het campagneteam van DENK. En dat ontging menig Marokkaanse Nederlander niet. Hoongelach viel de partij ten deel. En terecht. De omroep was vooral geïnteresseerd in Nadia El Ouahdani, een voormalige Marokkaans-Nederlandse diplomaat. Het thema racisme in Nederland en Europa was het stokpaardje waarmee El Ouahdani het verschil wilde maken in aanloop naar de verkiezingen. El Ouahdani was vroeger ook werkzaam geweest als beleidsmedewerker bij het ministerie voor Buitenlandse Zaken en werkte, naar eigen zeggen, ook vaak samen met het Marokkaanse ministerie van Justitie.
Maar de druppel voor velen was een opvallend bizarre uitspraak van El Ouahdani tijdens een debat in De Rode Hoed, waar ook Kati Piri aan deelnam. Hier zei El Ouahdani dat ze ‘het niet helemaal eens was met de manier waarop aandacht werd gevraagd voor de onderdrukking van de Riffijnen’ en dat ze meende dat door die aandacht van Europa, de honderden activisten juist zwaardere straffen hebben gekregen. Dat het de schuld is van onder andere Kati Piri dat die activisten langer gevangen zitten. Zonder een woord te wijden aan de verantwoordelijkheid van de Marokkaanse overheid in deze.
Na de ophef en ook een Telegraaf-artikel over deze uitspraak, was het enige wat partijleider Kuzu kon opbrengen: ‘Het was een ongelukkige uitspraak.’ Oftewel: ‘Trap er niet in’. En waar bleef Farid Azarkan? Waarom mengde hij zich hier niet in? Is er enige frictie ontstaan tussen de heren Öztürk en Kuzu enerzijds en Azarkan anderzijds? Zelfs een laatste poging van Kuzu en Öztürk om de schade te herstellen, door een uur voor de sluiting van de stembureaus live te gaan op Facebook en te benadrukken dat DENK achter de Riffijnse zaak staat, kon het tij niet keren. Het was te laat. Iets met achter de oren krabben.
Wat Kuzu en zijn collega’s blijkbaar nog niet doorhebben is dat de tijd dat Riffijnse Nederlanders als stemvee gebruikt werden, voorbij is. Deze mensen pikken het niet meer om gebruikt te worden voor electoraal gewin. Deze mensen belonen hun bondgenoten in de strijd voor mensenrechten. En tonen, wanneer het nodig is, karakter en standvastigheid. Het Kati Piri-effect.
Foto door Toufik Lazari
In beeld: Kati Piri voor een portret van protestenleider Nasser Zefzafi
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
