Met de donkere dagen in aantocht, schijnt Vrij Links het licht op drie recente boekpublicaties. In alle drie boeken staan belangrijke kernwaarden centraal: de vrijheid van het individu om te denken, zijn, doen of geloven. Vandaag onze eerste leestip: Vrije Geesten.
Vrije geesten: de universiteit Brussel streeft naar de ‘brave space’
Vrije Geesten wordt door de samensteller en uitgever, de Vrije Universiteit Brussel (VUB), beschreven als een klein boek vol grootse ideeën. Daarin hebben ze gelijk. In het boek vertellen 32 wetenschappers en opiniemakers van binnen en buiten de universiteit wat die ‘V’ in VUB voor hen betekent. Voor hun vakgebied, voor hun leven en hun werk. De beknopte, afwisselende bijdragen lezen elk als een uitwerking van een idee en zijn stuk voor stuk een uitnodiging aan ons allemaal. Wat betekent vrijheid eigenlijk (nog) voor ons? Op welke verschillende facetten van vrijheid en maatschappelijke thema’s is het aan het schuren en waar kiezen we zelf positie?
De uitgave flankeerde het groots georganiseerde event ‘Feest van de Vrije Geest’, een alternatieve opening van het academische jaar, waar Humo-oprichter Guy Mortier en Vrij Links-voorzitter Femke Lakerveld een eredoctoraat ontvingen. Een interview met hen beiden is ook opgenomen in het boek.
In navolging van dit event blinkt ook dit boekje uit in vrijzinnigheid en seculiere waarden. In de dynamiek waar de universiteiten in Vlaanderen (net zoals in Nederland) beschuldigd worden doordrenkt te zijn van ‘woke-vergif’ en geradicaliseerde linkse ideologieën, en ook de ontkenningen ervan je net zo hard om de oren vliegen, lijkt de VUB zijn eigen autonome gang te gaan.
Zo stelt vice-rector en professor communicatiewetenschappen Pieter Ballon nuchter: “België staat niet in de vuurlijn van de cultuurstrijd, maar er zijn zo af en toe wel schermutselingen.” Vanuit het standpunt van vrij onderzoek benoemt hij twee manieren om daar mee om te gaan die Vrij Links als muziek in de oren klinken. Ten eerste: de universiteit is geen safe space maar een brave space. Een ruimte waarin je niet afgesloten wordt van andere denkbeelden, maar waar juist iedereen in vrijheid van mening kan wisselen, verschillen en veranderen. En het blijft niet bij woorden alleen: er ligt een draaiboek klaar voor (tegendraadse?) onderzoekers die met intimidatie te maken krijgen.
Het tweede principe is: “vrijheid van meningsuiting is niet hetzelfde als vrij onderzoek.” Een belangrijk verschil, want waar bij de vrijheid van meningsuiting iedereen alles moet kunnen zeggen zolang het niet strafbaar is, is wetenschap juist níet zomaar zeggen wat je vindt. “Op het gebied van onderzoek moet men extreem vrij zijn,” stelt Ballon, “ook zaken die als choquerend worden ervaren moeten kunnen. Maar als het gaat om methodes en conclusies van onderzoek is je vrijheid veel beperkter.” Daar waar activisme, waarbij meningen als zekerheid worden gepresenteerd, op veel universiteiten momenteel vaste grond wordt geboden, vraagt de VUB van haar onderzoekers hun academische integriteit nóg beter te waarborgen. “Want wetenschap is onzekerheid expliciteren en niet onder de mat vegen.”
Helaas is dit boek broodnodig. Een universiteit die staat voor vrij onderzoek en dwarse wetenschappers, die uitblinkt op onderzoek rondom abortus, euthanasie en zelfbeschikkingsrecht, en die bij haar academische opening ook de artistieke vrijheid van kunstenaars nog even in het zonnetje zet, die is in de huidige tijdgeest een unicum. Hoofdstukken met titels als “Vrij om enkel de feiten te aanvaarden”, “Vrij om over je levenseinde te beschikken”, “Vrij om dissident te zijn” en “Vrij om op lange tenen te trappen” zijn een buitengewoon welkom antidotum voor het geknaag aan fundamentele waarden.
“Het denken van de mens verdient keurslijf noch beknotting” is een motto dat de VUB tot in de vezels uitdraagt, met rector Jan Danckaert voorop. Dit boekje waarin vrije denkers en wetenschappers over hun vakgebied vertellen, is daarmee voeding voor elk zichzelf respecterend universiteitsbestuur, professor of student. En ja, wij van Vrij Links zien er ook een mooie, hoopvolle handleiding in voor hoe je een universiteit (of welk onderwijsinstituut of welke plek van kritisch denken dan ook) wél seculier en vrij kunt inrichten. Dus academici en onderwijzers: doe er je voordeel mee!
Vrije Geesten
Redactie: Ann Van Driessche
Uitgeverij Owl Press, 128 pp.
€ 19,99
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
