De schokgolven van de Russische inval in Oekraïne raken de levens van mensen wereldwijd. Anna* is Russisch, maar woont inmiddels al een tijd in de EU. Ze volgt het wereldnieuws met ontzetting. Haar Oekraïense vrienden lijden en haar eigen land, zelfs haar eigen familie, is diep verscheurd. Vier jaar geleden ging ze voor het laatst terug naar Rusland. Zolang Poetin aan de macht is zal ze niet teruggaan, ook al woont haar familie daar nog.
Wat doet de huidige situatie met jou als Russin?
“Ik voel me verschrikkelijk. Ik kan amper werken en huil elke dag. Allereerst voor mijn vrienden in Oekraïne. Ze maken een immens moeilijke tijd mee. Daarnaast voel ik me verscheurd, omdat het Rusland waar ik me mee associeer en het werkelijke Rusland van nu compleet verschillende landen zijn.
“Mijn familie en vrienden, de hele maatschappij, zijn verdeeld in twee kampen die vol van haat zijn tegenover elkaar: degenen die Poetins propaganda geloven – ik denk dat dit de meerderheid is – en degenen die dat niet doen. Het is haast onmogelijk om de mening van dat eerste kamp te veranderen en dat is verontrustend.
“Ik ben bang voor mogelijke discriminatie tegen Russen in het buitenland. We worden veroordeeld voor dingen die we zelf niet gedaan hebben en waar we nooit voor gestemd hebben. Ik schaam me voor het feit dat ik het nu ongemakkelijk vind om de simpele vraag “Waar kom je vandaan?” te beantwoorden. Waarschijnlijk voelden veel Duitsers zich ook zo tijdens de Tweede Wereldoorlog.”
Wat lijkt het sentiment over de oorlog te zijn in Rusland?
“Het is onmogelijk te generaliseren, omdat het hele land nu verdeeld is. Degenen die de propaganda geloven denken dat het Oekraïense fascisten zijn die woongebieden in Oekraïne bombarderen. Ze denken dat Poetin hen redt van het onvermijdelijke kwaad van fascisme en de uitbreiding van de NAVO. Ze zien Oekraïne als een deel van Rusland en lijken niet te begrijpen dat het een onafhankelijk land is, dat de tijden van de Sovjet-Unie voorbij zijn. Degenen die hiertegen zijn, traditioneel de intelligentsia, analyseren meer. Ze luisteren naar verschillende bronnen, volgen onafhankelijke media en zijn het er allen over eens dat deze waanzin moet stoppen.”
Wat voor informatie is er nu beschikbaar voor de gewone Rus?
“In het kort: onafhankelijke media worden verstikt, terwijl federale en andere officiële kanalen propaganda blijven verspreiden. Dat gebeurt al sinds 2014, waarschijnlijk nog eerder.
“Er zijn nog een aantal onafhankelijke media, maar die worden in stevig tempo opgedoekt door de overheid. Terwijl ik dit zeg, zijn TV Rain (een tv-zender ook bekend als Dozhd), Echo Moskvy (een onafhankelijk radiostation), Meduza (een online krant), maar ook de BBC en Deutsche Welle niet meer vrij beschikbaar. Anderen krijgen het label ‘buitenlandse actor’, waardoor ze hun werk niet meer goed kunnen doen. Er zijn veel DDoS-aanvallen en sociale media-netwerken zijn instabiel.
“Door nieuwe fake news wetgeving kunnen statements die anti-oorlog of pro-sancties zijn tot vijftien jaar in de gevangenis leiden. In een Russische gevangenis heb je nagenoeg geen rechten. Er wordt gemarteld en als de rechter je er niet uit wilt laten, kom je er niet uit. De overheid is daarnaast met een nieuwe wet bezig die ze verdere toegang geeft tot je persoonlijke data en zelfs de doodstraf wordt mogelijke opnieuw ingevoerd.
“Ik geloof dat we nu kunnen zeggen dat onafhankelijke journalistiek echt bijna ten einde is. Deze wordt nog trots vertegenwoordigd door de Novaya Gazeta, waarvan hoofdredacteur Dmitri Muratov vorig jaar nog de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Dat is waarschijnlijk de enige reden dat ze nog niet offline zijn gehaald. Dit is ook de krant waar de journaliste Anna Politkovskaya werkte voor ze in 2006 vermoord werd.”
Hoe worden de Russen geraakt door de internationale sancties?
“De mensen draaien ervoor op, ook degenen die tegen de oorlog zijn. Sommigen Oekraïners zeggen dat de Russen hun regering omver moeten werpen. Ik ben het hier helemaal mee eens, maar dit lijkt onmogelijk en gaat waarschijnlijk niet gebeuren. De gevolgen voor degenen die demonstreren zijn groot – mensen worden vastgezet, in elkaar geslagen, fysiek en emotioneel gemarteld. Mensen worden bedreigd, gezegd dat ze niet naar buiten mogen en zich stil moeten houden.
“Ik geloof niet dat de sancties werken zoals de Europeanen willen dat ze werken. Wat er gebeurt is dat degenen die tegen Poetin zijn gestraft worden en op de vlucht moeten, hoewel dit steeds moeilijker wordt. Hun leven verder leiden zoals ze dat willen lijkt onmogelijk zonder in de gevangenis te belanden. Degenen die Poetin steunen denken daarentegen: “We lijden wel voor een hoger doel, dat doen we graag, je zal onze wil niet breken”. Wie in de propaganda gelooft wordt steeds woedender – niet op Poetin, maar op het Westen. Ik geloof dat dit tot de totale isolatie van het land en tot succesvollere propaganda zal leiden. Het zal alle mogelijke bruggen tussen verschillende culturen verbranden. Ik zie niet hoe dit goed zal aflopen.
“Ik zou zeggen dat de sancties de machthebbers die de besluiten nemen en zij die de propaganda verspreiden persoonlijk moeten raken. Het moet degenen die daadwerkelijk verantwoordelijk zijn persoonlijk raken. Ik realiseer me net dat ik vijftien jaar gevangenis riskeer door dat te zeggen.
“We zien allemaal dat Poetin de Oekraïners haat. Maar geloof me, hij haat de Russen net zo goed. Of hij geeft in ieder geval niks om ze. Hij houdt ze elke dag weer voor de gek en ze laten zich graag voor de gek houden. Het lijkt een heel erg nare droom waar we niet uit wakker kunnen worden.”
Heb je als gevolg van de oorlog ‘anti-Russische’ sentimenten ervaren?
“Ja. Ik zie Oekraïners op Instagram dingen plaatsen als “Ik wil dat alle Russen gedeporteerd worden naar Rusland, door onze brandende steden heen” en “Russen moeten lijden voor wat ze gedaan hebben”. Een Russische vriend van me stond in de rij om goederen in te zamelen voor Oekraïne. Oekraïense en Moldavische vrouwen in de rij hadden het over hoe ze alle Russen haten. Dat soort dingen.
“Ik probeer kalm te reageren, want ik begrijp dat mensen nu emotioneel zijn. Maar ik moet zeggen dat ik nu niet snel meer prijs zal geven dat ik Russisch ben. Ik haat mezelf hiervoor. Ik ben onderdeel van een prachtige cultuur en taal – Dostojewski, Nabokov, Bakhtin, Brodsky, Vygotsky, Stravinsky, Tarkovsky … de lijst is eindeloos. Ballet, wetenschap, architectuur, multiculturalisme en wonderschone natuur. Dit alles is besmeurd door wat de overheid nu doet. Het is een schande.”
Hoe proberen jij en je vrienden en familie in Rusland om te gaan met de situatie?
“We doneren geld en regelen humanitaire hulp, we verspreiden bewustzijn van wat er gebeurt, en tekenen petities tegen de oorlog. Ik steun mijn Oekraïense vrienden en hun families. Ik probeer mijn Russische vrienden ook te helpen ontsnappen uit Rusland. Helaas zijn Russen niet overal even welkom meer.
“Met mijn ouders spreek ik niet meer, omdat zij in de propaganda trappen. Dit is hartverscheurend, want ondanks dat we verschillen van mening hebben, is mijn moeder nog steeds mijn moeder. Ik zie haar misschien nooit meer. Vanwege dit.
Heb je nog iets van hoop dat het conflict snel ten einde is? Dat een betere toekomst voor Oekraïne en Rusland mogelijk is?
“Nee, niet in de nabije toekomst. Ik had eerder nog hoop, maar realistisch gezien zal er niets goeds gebeuren totdat Poetin en zijn handlangers omver geworpen worden door iemand met echte democratische waarden. Nu is Rusland op weg naar de afgrond, langs hetzelfde pad als Noord-Korea. Het is afschuwelijk.
Is er iets dat wij allemaal in Nederland of in het Westen kunnen doen om de situatie in Rusland te verbeteren?
“Je kunt onafhankelijke media steunen, zoals Meduza en de Novaya Gazeta. Of organisaties die juridische hulp aanbieden aan vastgezette demonstranten zoals OVD-Info en apologia.pro.
“En als je Russen tegenkomt, beoordeel ze dan alsjeblieft niet op hun nationaliteit. Probeer niet te generaliseren en verspreid geen haat en discriminatie. De enige manier om dit kwaad te bestrijden is met liefde.”
Steun aan Oekraïne kan geleverd worden via Giro 555
*Om redenen van veiligheid voor haarzelf en haar familie is de naam ‘Anna’ fictief. NAW bekend bij de redactie.
Foto: oorlogsverwoestingen in het noorden van de wijk Salitvka Charkov op 3 maart 2022
Fotorechten: State Emergency Service of Ukraine, dsns.gov.ua onder CC
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
