Links en kernenergie? Geen voor de hand liggende combinatie voor veel sociaaldemocraten. Het is historisch gezien een politieke splijtzwam op links. Toch lijkt het tij enigzins te keren. Zo kwam er bij een enquête van de (toch wel linkse) ASN Bank naar voren dat een groot deel van de ondervraagden niet per definitie tegen kernenergie waren. Ook pleitte oud PvdA minister Ronald Plasterk onlangs vóór het gebruik van kernenergie in Nederland. Dus past kernenergie eigenlijk niet naadloos in een CO2-arme visie? Om dit uit te zoeken kijk ik naar twee aspecten: veiligheid en CO2-uitstoot.
Het probleem met zonne- en windenergie
Je zult misschien denken, waarom hebben we kernenergie überhaupt nodig? We hebben toch zonne- en windenergie? Het lijkt erop dat deze vormen van energie een natuurlijke aantrekkingskracht hebben op mensen die het milieu en het klimaat een warm hart toedragen.
Toch zijn er een aantal fundamentele problemen met deze vormen van energie. Allereerst zijn ze erg duur. De afgelopen jaren zijn er tientallen miljarden subsidie verstrekt aan zonnevelden en windparken. Je denkt misschien ‘we zitten vast al op de goede weg’, maar als we alle projecten bij elkaar optellen komen we op ongeveer 2-3% van onze totale energievoorziening (biomassa wordt hierbij niet meegteld, omdat deze centrales ongeveer 1,5 keer zoveel CO2 uitstoten als kolencentrales). En hierbij zijn de kosten van netverzwaring en extra batterijen niet eens inbegrepen.
Ook waterstof wordt vaak geopperd als oplossing. Waterstof heeft zeker potentie, maar het probleem is dat alles staat of valt met de opwekkingskosten. De succesvolle uitrol van waterstof als alternatief is alleen te realiseren wanneer de onderliggende elektriciteitskosten van de elektrolyse zo laag mogelijk zijn. En dit is dus niet het geval bij zon en wind.
Een ander probleem is de weersafhankelijkheid van deze energie. Naarmate het aandeel weersafhankelijke energie toeneemt, worden de problemen gróter, niet kleiner. Een hoger aandeel betekent ook hogere fluctuaties in het stroomnet. Dit betekent nog eens extra netverzwaring om de pieken aan te kunnen, alsmede dure lithiumbatterijen op alles in op te slaan. Sterker nog, een bestuurslid van Tennet heeft gezegd dat bij weinig wind en zon we wellicht onze industrie tijdelijk stil moeten zetten (!). Dit is natuurlijk een zeer wankele basis waarop onze ondernemingen moeten bouwen.
Kernenergie en veiligheid
Veel Nederlanders zullen bij het woord kernenergie meteen denken aan een van de grote stigma’s die aan het onderwerp kleeft: de veiligheid. Ook de recente dramaserie Chernobyl schetst een dystopisch beeld van de situatie. Wat als eerste opvalt is dat het aantal slachtoffers – na de slachtoffers in de fabriek door de ramp – in de verdere bevolking als gevolg van radioactieve straling zeer klein is. Dit voelt contra-intuïtief voor wie zich de ergste ramp in de geschiedenis van de kernergie herinnert.
Toch is door een agentschap van de Verenigde Naties geen wetenschappelijk bewijs gevonden voor een toename in vrijwel alle kankersoorten (behalve een lichte toename in schildklierkanker, een van de best behandelbare vormen van kanker met 98% overlevingskans) of andere ziekten als gevolg van de straling.
Ter vergelijking, roken vergroot de kans op longkanker met een factor van 15 tot 30. Ook vergroot roken de kans op onder andere mondkanker, keelkanker, slokdarmkanker, darmkanker, leverkanker, alvleesklierkanker, strottenhoofdkanker, nierkanker, blaaskanker en leukemie. We zouden dus kunnen stellen dat rokers veel meer (factor x 100-1000) gevaar lopen. En die lichte stijging van de kans op schildklierkanker was alleen in de meest directe omgeving van Chernobyl, de grootste kernramp in de menselijke geschiedenis.
Natuurlijk is wat in Chernobyl gebeurd is vreselijk, en werd gekenmerkt door een opeenstapeling van fouten en andere kinderziektes in het reactormodel. Maar vergeleken met elke andere energiebron is kernenergie buitengewoon veilig en betrouwbaar. Het is zelfs zo dat kolencentrales veel meer straling genereren dan kerncentrales.
Ook als we kijken naar het aantal doden per opgewekte eenheid van energie (in dit geval Terrawattuur) dan zien we dat nucleaire energie zelfs veiliger is dan windenergie. Om precies te zijn is kernenergie 123,846 keer veiliger dan het gebruiken van steenkool. Ook is kernenergie minstens tien keer veiliger dan zonne-energie (sommige bronnen zeggen dat het meer is maar dit is het meest conservatieve cijfer). De zeer incidentele ongevallen die gebeuren bij het monteren van de zonnepanelen op de daken zijn al genoeg om deze energievorm tien keer gevaarlijker te maken.
Kernafval
Wat doen we met het afvalprobleem? Er twee zeer positieve ontwikkelingen op nucleair gebied, namelijk recycling en thorium. Veel kernafval dat opgeslagen ligt, zal voor tienduizenden jaren radioactief blijven. Met recyclingsmethoden – Frankrijk past al bepaalde methodes toe – kun je zowel nieuwe energie uit het afval opwekken als de radioactiviteit drastisch verminderen. Ook ben je je afval kwijt, en is het stralingsprobleem een stuk minder. In plaats van tienduizenden jaren praten we over maximaal een paar honderd jaar.
Een andere misconceptie is dat een lange stralingstijd het kernafval extra gevaarlijk maakt. De stralingstijd en de stralingsintensiteit zijn namelijk omgekeerd evenredig: hoe langer het afval radioactief blijft, hoe minder intens de straling is.
Daarbij komt dat er in de toekomst zomaar nieuwe toepassingen gevonden zullen kunnen worden voor de reststoffen. Denk bijvoorbeeld aan medische doeleinden. Ook het opwekken van energie uit thorium zou voor een grote doorbraak kunnen zorgen. De energie zou dermate goedkoop kunnen zijn dat het een ware revolutie zou kunnen ontketenen. Je zou hier aansluitend bijvoorbeeld een faciliteit neerzetten die CO2 uit de lucht opvangt en omzet in synthetische brandstof of waterstof. Kortom, mogelijkheden te over.
CO2-arme energie te over: de belofte van kernenergie
Hoe kan het dan wel? Het land dat het beste scoort op zowel betaalbaarheid als CO2 uitstoot is duidelijk Zweden, gevolgd door Frankrijk. Zo heeft Zweden een CO2-uitstoot van 4,5 ton per hoofd van de bevolking. In Frankrijk gaat het om 5 ton. Ter vergelijking, in Nederland gaat het om 9,5 ton en in Duitsland om 9,1 ton. Bijna het dubbele van deze landen! Hoe komt Zweden aan zo’n laag getal? Om hier achter te komen kunnen we kijken naar de energiemix:
Een aanzienlijk deel van de Zweedse elektriciteitsopwekking wordt behaald door middel van nucleaire energie. De productie van nucleaire energie stoot weinig CO2 uit. Ook elektriciteit uit waterkracht speelt een grote rol. Daarbovenop zijn beide bronnen in staat om energie voor een concurrerende prijs te produceren, wat leidt tot een zeer scherpe energieprijs.
Zou dit voor Nederland ook kunnen werken? Helaas zal Nederland waarschijnlijk niet zo snel een grote speler op het gebied van waterkracht worden. Hoewel wij natuurlijk een waterland pur sang zijn, zijn wij als land erg vlak. Juist de hoogteverschillen of sterke stromingen zorgen voor energiepotientieel.
Wat kunnen wij als Nederland dan doen? In dit geval kunnen we een voorbeeld nemen aan een land als Frankrijk, dat bijna 80% van haar elektriciteit uit kernenergie haalt. De energie in Frankrijk is dan ook bijna de helft goedkoper dan in Duitsland, iets wat nog frappanter is gezien het feit dat bijna alle andere voorzieningen in Frankrijk veel duurder zijn. Ook is de CO2-uitstoot van Frankrijk beduidend lager.
Kernenergie vormt een grote kans voor Nederland en Europa om zowel CO2-neutraal als energie-onafhankelijk te worden. Het is nu zaak om over onze eigen schaduw heen te springen, en het fossiele tijdperk achter ons te laten.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
