Na het succesvol afronden van haar studie aan het conservatorium in Amsterdam, Milaan en Venetië, besloot mijn moeder Sara in het cultuurrijke Italië te blijven wonen, waar zij zich meteen als een vis in het water voelde. Toen raakte ze zwanger. Bewust ongehuwd zwanger was in de jaren 60 van de vorige eeuw nog niet zo vanzelfsprekend.
Ze stuurde een telegram naar mijn vader, die net vertrokken was naar de VS dankzij een Fulbright Scholarship: ‘Focus on your career. I know that quantum physics is your passion. I’m happily pregnant and I’ll take care of our baby.’ Hij kreeg een prachtige kans om verder te studeren onder Nobelprijswinnaar Richard Feynman en mijn moeder wilde hem die kans niet ontzeggen door zijn vaderschap op te eisen. Hij bleef in de VS, terwijl zij zich als kostwinner voorbereidde op haar alleenstaand moederschap in Italië.
Acht maanden later gooide onverwachts bezoek uit Nederland roet in het eten. Een calvinistische manager bezocht het internationale onderzoeksinstituut waar Sara als vertaalster werkzaam was, riep mijn hoogzwangere moeder naar de directiekamer en sprak haar streng toe. Wist haar vader eigenlijk wel dat zijn immorele dochter ongehuwd zwanger was en ‘het imago van Nederland in het buitenland bezoedelde’?
Pardon? Binnen de huidige context zou je deze man een salafistische christen kunnen noemen. Wegens zijn machtspositie binnen het internationale instituut werd het contract van mijn moeder per direct beëindigd.
Dit waren de jaren 60 en het progressief-linkse Baas in Eigen Buik-feminisme had gelukkig ook het rooms-katholieke Italië bereikt. Haar collega’s organiseerden een luidruchtige solidariteitsmanifestatie, compleet met het verzetslied Bella Ciao, spandoeken en een collecte voor de baby. Maar het mocht niet baten.
Mijn hoogzwangere moeder werd gedwongen tegen haar wil terug te keren naar Nederland, waar ze van mij beviel tijdens de koudste winter van de twintigste eeuw.
Mijn prachtige jeugd in verschillende landen leerde me behalve vijf talen ook flexibel integreren. Sara leerde me: ‘Beoordeel de ander nooit op afkomst, ras, religie, ideologie of seksuele geaardheid. Kijk de ander diep in de ogen, want daar ligt de ziel verscholen. Als je een hart voelt dan kun je open, zo niet … blijf alert.’
Kanker maakte een te vroeg einde aan het leven van mijn unieke moeder, die haar tijd ver vooruit was. Haar begrafenis leek op een kleurrijke bijeenkomst van de VN en mijn vriendenkring is en was altijd een potpourri van interessante vrijdenkers uit alle windstreken. Individuen met een flexibele, kleurrijke identiteit, zoals ik. Ik kijk dan ook met gezonde argwaan naar de opkomst van ‘linkse’ reactionaire identiteitspolitiek, geworteld in rechts tribaal ‘wij/zij’-denken.
Wie is er solidair met de Sara’s van nu?
In het huidige overspannen Nederland vraag ik mij vaak af wat mijn moeder nu zou vinden. De tijdgeest is veranderd. De Sara’s die nu rebelleren tegen hetzelfde verstikkende religieuze patriarchaat dat mijn moeder moreel en op religieuze basis veroordeelde, op staande voet ontsloeg en hoogzwanger op straat zette, heten nu Masih, Sunita, Rivka of Shirin. Krijgen zij vijftig jaar later dezelfde steun van het solidaire links dat voor mijn mama Sara demonstreerde?
Vrouwen die hun solidariteit betuigen met meiden die worden uitgehuwelijkt of die gevaar lopen op FGM, worden regelmatig uitgemaakt voor ‘verwesterde elitaire trutten’ of ‘nestbevuilers’; en solidaire mannen zijn ‘islamofoob’ of worden ervan beschuldigd anderen ‘hun atheïsme op te dringen’. Terwijl progressief links in de vorige eeuw nog tegen de bemoeienissen van de Kerk ageerde, verdedigt regressief links nu geïmporteerde religieus-patriarchale instituten alsof het exotische bedreigde diersoorten betreft, met een soort ‘links’ feminisme dat islamistische sociale repressie (cultuur)relativeert, en moedige moslims en moslima’s die voor seculiere modernisering pleiten, verkettert als ‘Uncle Toms’.
Het verraad van links duwt rebellerende vrouwen en moedige hervormers in de armen van nieuw rechts dat er een eigen politieke agenda op nahoudt, een agenda die op veel punten indruist tegen de belangen van de sociaal-culturele groep waartoe de hervormers behoren. Vervolgens wordt hen verweten nieuw rechts de wind in de zeilen te blazen. Zo raken de huidige Dolle Mina’s in een sociaal isolement, ingeklemd tussen de wal en het schip.
In dit klimaat van hernieuwde verzuiling en overspannen groepsdenken was het geen verrassing dat de feministische Joke Smit Prijs niet naar de moedige amazones van Shirin Musa’s Femmes for Freedom ging, maar naar een dame die haar pijlen richt op het ‘aangeboren White Privilege’. Kort door de bocht samengevat: mensen die geboren zijn met een gebrek aan pigment, zijn aangeboren racistisch en moeten zich daar bewust van worden.
Sociale media voeden deze uit de VS overgewaaide tribale, melanine-geobsedeerde trend, die mede verklaard kan worden als reactie op het opkomend rechts-nationalistisch (tribaal) populisme, parallel aan groeiende Jodenhaat. Antisemitisme als eeuwenoude vorm van racisme wordt door veel antiracisten en SJW’s echter pijnlijk vaak gerelativeerd of zelfs straal genegeerd.
Deze reactionaire stroming binnen de antiracisme beweging begint soms griezelig veel te lijken op Het Kwaad dat zij wil bestrijden. Terwijl links in een identiteitskramp is geschoten, woekert Alt-Rechts populisme verder, als schimmel op regressief ‘wilfully blind’ linkse compost – de compost die verzuilend islamisme decennia bagatelliseerde, negeerde, subsidieerde en de ‘Don Quichots’ demoniseerde die hiertegen in verzet kwamen.
De seculiere scheiding van kerk en staat, ooit het trotse vlaggenschip van progressief links, lijdt sinds het begin van de 21e eeuw aan zware erosie. Zowel rechts populisme als ‘linkse’ identiteitspolitiek dwingen individuen allereerst tot solidariteit met hun ‘reli-tribe’. Kandidaten worden niet beoordeeld op werkervaring of expertise maar eindigen op partijlijsten vanwege hun identiteit en blinde loyaliteit aan ‘de groep’. Niet dat dit reli-tribaal stemmentrekken een nieuw fenomeen is. Een partij als DENK – afgesplitst van de PvdA – komt immers voort uit deze campagnestrategie.
Critici die kanttekeningen plaatsen bij identiteitspolitiek en rechts tribale verzuiling vechten tegen de radicale bierkaai en worden door zowel regressief links als door nieuw rechts aan de digitale schandpaal gehesen. Sociale media zijn een slagveld geworden in een loopgravenoorlog die elk gezond debat verstikt. Opkomen voor het fundamentele recht van kinderen op seculier onderwijs, vrij van religieuze of ideologische indoctrinatie, is verdacht. Nieuw rechts en regressief links eisen respect voor ‘onze tradities en cultuur’ c.q. ‘hun religie en cultuur’.
Natuurlijk heeft iedere burger recht op godsdienstvrijheid, maar wat is er vrij aan de ‘vrijheid van onderwijs’ als het schoolcurriculum kinderen in een kwetsbare leeftijd religieus indoctrineert?
De individuele vrijheid verzuipt
De vrijheid van het individu verzuipt in collectief groepsdenken. Felle kritiek op religieuze gender-Apartheid op een Nederlandse school wordt te gemakkelijk afgedaan als witte, elitaire bullshit. Het valt allemaal toch best mee? 150 nieuwe aanmeldingen van ouders voor wie een door de AIVD gemelde link met jihadisten in de Kaukasus kennelijk een kwaliteitskeurmerk voor goed onderwijs is. Opiniemakers, tafelgasten met weinig verstand van zaken en opgewekte cultureel-relativisten zetten de Universele Rechten van de Mens (en het Kind) griezelig snel bij de vuilnis.
Terwijl moedige vrouwen gevangenisstraf en zweepslagen riskeren in hun strijd tegen de gedwongen hijab, onderhandelen Europa’s progressief-liberale diplomaten en feministische ministers in chador met de Ayatollah en de machtige moellahs die heersen over theocratisch Iran. Dit, terwijl ditzelfde progressieve Europa alles wat naar kerkelijkheid ruikt, al sinds The Life of Brian met veel plezier persifleert. Links meet met twee maten.
Ook het urgente klimaatdebat is verworden tot verbaal moddergooien, waarbij beide kanten meer ‘fake-news’ dan rationele argumenten inzetten. En linkse radicalen verdedigen een Latijns-Amerikaans kleptocraat narco-regime dat enorme rijkdommen heeft verpatst, het volk uithongert ‘in naam van het Volk’, demonstranten afschiet en overrijdt met tanks; een dictatuur die legitiem verkozen parlementsleden ontvoert en een wanhopig volk gijzelt met steun van de nieuwe imperialisten – China en Rusland. Selectief ageren tegen buitenlandse inmenging in Latijns-Amerika is een verdekte steun aan tirannen wiens miljoenen slachtoffers de solidariteit ontberen van de Westerse ‘radical chic’; salonsocialisten voor wie de communistische dictatuur zoveel romantischer en kleurrijker is dan de grijze fascistische dictatuur. Communisten zijn de salafisten onder de socialisten.
Ondertussen vergoelijkt nieuw rechts het weerzinwekkende, tribale, xenofobe rechts met een bruin randje, dat zich binnen heel Europa verspreidt als een giftige bosbrand. Opvallend is wel dat extreemrechtse en radicaal linkse populisten elkaar vinden in onder andere het demoniseren van de EU (en Israël) en in het flirten met Rusland, dat veel baat heeft bij een versplinterde EU. Extremisten en hun geloof in een utopie. Radicaal links gelooft nog steeds heilig in een marxistische heilstaat, bevrijd van kapitalisme (dat evenals prostitutie zo oud is als de mens). Neofascisten geloven in een nationalistische heilstaat, vrij van virale ‘vreemde elementen’; en (politieke) islamisten geloven in een op de Arabische zevende eeuw gebaseerde theocratische heilstaat, vrij van ‘ongelovigen’.
Utopieën die in praktijk alle drie tot een hel leiden.
Ontheemde, zwevende progressieve stemmers
Misschien moeten we ons afvragen of het rechts-links paradigma überhaupt nog wel van toepassing is op de nieuwe geopolitieke realiteit van de 21ste eeuw. Zijn Rusland, Venezuela en China links? Is het gekeuvel van British Labour en de linkerflank van de Amerikaanse Democratische Partij met Moslimbroeders echt links? Progressief liberalen en vrij links zullen gezamenlijk met een aantrekkelijk alternatief moeten komen voor de cocktail aan hapklare brokken (mis)informatie, historisch revisionisme en spannende complottheorieën die radicale -ismes dagelijks met terabytes tegelijk uitspugen. Hebben redelijke centrumpartijen nog wel antwoorden op vraagstukken waarmee millennials in een geglobaliseerde, multiculturele samenleving worstelen?
Een groot deel van Generatie X lijkt verdwaald. Duizenden progressief liberale vrijdenkers zweven al jaren ontheemd rond boven de benauwde zuilen. Er is dringend behoefte aan moedige, intelligente vrijdenkers die in open debat, buiten de huidige loopgraven, gezamenlijk creatieve en originele oplossingen bedenken die boven de oude en nieuwe zuilen uitstijgen; alternatieve modellen die onze pluriforme samenleving vooruit helpen en de sociale cohesie herstellen in een op innovatief gebied revolutionaire eeuw. Wellicht kan uit deze denktank aan vrijdenkers een partij ontstaan die opkomt voor individuele vrijheid en voor progressief, liberaal compromisloos secularisme; met oog voor de toekomst en een warm hart voor de sociaal zwakkeren en Moeder Aarde.
Foto: Collectie SPAARNESTAD PHOTO/NA/ Hans Peters /Anefo
Voorstanders van abortus demonstreren op het Binnenhof in verband met stappen van de regering tegen de Bloemenhovekliniek in Heemstede, Den Haag 30 oktober 1974
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
