Afgelopen tentamenweek van de Universiteit Utrecht kwam ik in het centrum van de stad de Red Bull Study Club tegen, een tijdelijke studieruimte verzorgd door energiedrank-fabrikant Red Bull. Ik besloot er een kijkje in te nemen. Bij binnenkomst kreeg ik een bandje om en, als beloning voor het studeren in de Red Bull Study Club, kreeg ik een gratis plek op de gastenlijst voor het grote Red Bull-eindfeest. Voordat ik de studieruimte kon betreden, kwam ik eerst langs een centrale ruimte, de ‘Red Bull Energy Lounge’, waar je tussendoortjes, lunch en avondeten kon bestellen, gratis mueslirepen lagen, bananen en ander fruit werden aangeboden, waar je water met komkommertjes kon pakken en, als grote klapper, een virtuele Formule 1-auto van Red Bull kon besturen.
Uiteraard stonden er overal koelkastjes met gratis Red Bull. Inclusief in de met ingescheepte plantenbanken aangeklede studieruimte. Daar lagen ook een studieblok met een weblink naar Red Bull-studietips, een kartonnen Red Bull-bekertje, een Red Bull-sticker voor op mijn laptop en een uitnodiging voor de ‘Red Bull Basement University’: om te genieten van inspirerende, TED Talk-achtige colleges van ‘entrepreneurs en innovators’.
Nu wil ik Red Bull hartelijk bedanken voor de banaan, maar dit welkom kwam mij erg surreëel over. Om meer specifiek te zijn: het hele tafereel gaf mij het idee dat ik in een anti-kapitalistische roman was beland; een waarin universiteiten niet meer in staat waren om voor de meest basale faciliteiten voor hun studenten te zorgen, maar waarin multinationals in het gat gesprongen waren om de laatste kleine, nog lege stukjes van onze publieke ruimte vol te stouwen met de troep die ze aan ons kwijt moeten.
En toen besefte ik dat dit ook gewoon zo is. De Universiteit Utrecht heeft gefaald om de studenten die het zo massaal binnenhaalt fatsoenlijke studieplekken te geven, dus Red Bull is in dit gat gesprongen: om ons verslaafd te maken aan de ongezonde zooi die het op mondiale schaal produceert. Een erg pijnlijke constatering voor een publieke instelling die als primaire taak het faciliteren van een toegankelijke omgeving heeft, waar in rust en onafhankelijkheid aan het creëren en bediscussiëren van kennis gewerkt kan worden.
Behalve de toch al erg pijnlijke constatering dat universiteiten hun taken zó verwaarlozen dat een frisdrankbedrijf ze maar moet overnemen, is er echter een grotere problematiek. Dit is namelijk dat Red Bull met zijn Basement University niet alleen de kans grijpt om ons hartritmestoornissen te verkopen, maar ook de ruimte pakt om zijn invloed in het maatschappelijk leven verder uit te breiden. Net als dat Big Tech-bedrijven de TED Talk hebben uitgevonden om een sterkere grip te krijgen op het wetenschappelijke debat en zo hun macht verder door te drukken, zo zal Red Bull ook geen onschuldige bedoelingen hebben met het organiseren van inhoudelijke bijeenkomsten met ‘entrepreneurs en innovators’.
De Red Bull Study Club staat dus voor een groter maatschappelijk probleem, namelijk de uitdijende macht van multinationals die door het steeds vaker falen van overheidsinstanties hun kans schoon zien zich verder in de publieke ruimte te wroeten. Een ander voorbeeld hiervan is Coca Cola, dat door goede-doelenacties in landen met slechte publieke watervoorzieningen afhankelijkheidsrelaties probeert te creëren, om zo haar markt uit te breiden – terwijl het creëren van publieke watervoorzieningen voor lokale bevolkingen beter zou zijn.
Nu is de Red Bull Study Space een vrij infantiel initiatief en ga ik ervan uit dat studenten kritisch genoeg zijn om er toch een beetje de belachelijkheid van in te zien. Toch moet het gezien worden als een belangrijke confrontatie met een mogelijk problematisch toekomstbeeld. Wat als deze studieruimte niet door Red Bull in beheer was, maar in beheer van de katholieke kerk? Dat studenten die hopeloos op zoek zijn naar een plek om te kunnen zitten, in een afhankelijkheidsrelatie met dit instituut terechtkomen? En zou daarna een door Saudi-Arabië gesponsorde islamitische organisatie zich gedwongen voelen om ook een studieplek in te richten en om studenten te lokken met een pompend muziekje en puppyknuffeldagen?
Hier zijn we bij een belangrijk kernpunt van linkse politiek gekomen, namelijk dat een goed functionerend aanbod van openbare faciliteiten haar burgers beschermt: tegen indoctrinatiepogingen van ideologische instituten die op zoek zijn naar macht. We willen ook niet dat mensen straks naar een voedselbank van de Antifa moeten.
De Red Bull Study Space is dus alleen maar het begin van hoe, als voorzieningen en zorg blijvend worden afgebroken, onze sociale ruimte in de toekomst wordt ingericht: dat steeds meer ideologische organisaties of instellingen met een commercieel belang gebruik maken van maatschappelijke behoeftes of zorgen van mensen in kwetsbare posities. De Red Bull Study Space is daarom hopelijk van symbolische waarde voor de linkse politiek, om het belang te benadrukken van goede zorg, goede publieke voorzieningen en fatsoenlijke faciliteiten van overheidsinstellingen. Want het toont aan dat iets simpels als het aanbieden van stoelen en bureaus al kan leiden tot commercialisering, kolonisering en ideologisering van deze objecten.
Vrij Links is een meerstemmig platform. Tenzij anders vermeld, spreken auteurs op persoonlijke titel.
